Ассаламуғалейкум! Жұма намазының парызын орындауда әйел кісілердің аралары бір-біріне жақын болуы міндетті ма?!

Наргиза

Уағалейкумуссалам! Наргиза,  ерлерге мешітке барып, жамағатпен намаз оқу абзал амал болса, әйелдерге керісінше, үйінде оқығаны жөн. Алайда, олардың мешітке баруына тыйым салынбайды. Бұған қатысты Ибн Омардан (р.а.) жеткен хадисте пайғамбарымыз (Алланың оған игілігі мен сәлемі болсын): «Әйелдеріңді мешітке баруға тыйым салмаңдар. Ал олардың өз үйлерінде оқығаны абзалырақ» (Әс-Сүнән Әбу Дәуіт, 2-том, 177-бет),-деген.
Ерлерге жұма намазын мешітке барып оқу уәжіп. Ал әйелдерге ол міндетті емес. Себебі Алла елшісі (Алланың оған игілігі мен сәлемі болсын): «Жұма намазын әрбір мұсылман адам жамағатпен оқуы уәжіп екендігі ақиқат. Тек, мына төрт топқа: Біреудің иелігіндегі құл, әйел, сәби мен ауруға міндет емес» (Сүнән Әбу Дәуіт, 3-том, 265-бет.),-деп айтқан.

Енді, жамағат намазында саптың арасы ашық болмауы жалпыға бірдей талап. Хазрет Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) ашық жерді жабу арқылы сапты бір-біріне жалғаған кісіге жақсылық тілеген. Ал, саптың арасын ашық қалдырған кісіге қатаң ескерту жасаған. Осыған орай, бір хадисте былай делінген: «Кімде-кім сапты бір-біріне жалғаса, (яғни, ашық жерді жауып, сапты толықтырса) Алла тағала оған рақым нұрын төгеді. Ал, кімде-кім сапты ашық қалдырса (ашық жерді көріп тұрып, жаппаса) Алла тағала оны рақымынан жұрдай қылады» (Мүслим). Сол себептен, алдыңғы жақтағы сап толмай жатып, оның артынан жаңа бір сап құруға болмайды.

Егер саптың арасы немесе шет жақтары ашық қалған болса, малғұн шайтан сол араға тұрып алып, намаз оқушылардың көкейлеріне түрлі ой салып, уәсуәсә қылып, ықыласын бұзуға тырысады. Сауаптарын кемітуге бар күшін салады. Сондықтан да, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) шайтанға тесіктер қалдырмаңдар деп ескерткен.

Сондай-ақ тағы бір хадисінде былай дейді: «Кімде-кім саптағы ашық жерді жапса, Аллаһ сол әрекеті үшін оның дәрежесін көтереді және оған жәннатта үй тұрғызады» (Табарани, әл-Аусат). Келесі бір хадисте: «Сауап тұрғысынан саптағы ашық жерді жапқан кісінің басқан қадамынан артық қадам жоқ» (Табарани, әл-Баззар). Енді бір хадисте былай делінген: «Сап-сап болып намаз оқыған кісілерге Алла тағала рақым нұрын төгеді. Періштелер де олар үшін жарылқау тілейді» (Имам Ахмед).

Ассаламуғалейкум! Жұма намазының парызын орындауда әйел кісілердің аралары бір-біріне жақын болуы міндетті ма?!

Наргиза

Уағалейкумуссалам! Наргиза,  ерлерге мешітке барып, жамағатпен намаз оқу абзал амал болса, әйелдерге керісінше, үйінде оқығаны жөн. Алайда, олардың мешітке баруына тыйым салынбайды. Бұған қатысты Ибн Омардан (р.а.) жеткен хадисте пайғамбарымыз (Алланың оған игілігі мен сәлемі болсын): «Әйелдеріңді мешітке баруға тыйым салмаңдар. Ал олардың өз үйлерінде оқығаны абзалырақ» (Әс-Сүнән Әбу Дәуіт, 2-том, 177-бет),-деген.
Ерлерге жұма намазын мешітке барып оқу уәжіп. Ал әйелдерге ол міндетті емес. Себебі Алла елшісі (Алланың оған игілігі мен сәлемі болсын): «Жұма намазын әрбір мұсылман адам жамағатпен оқуы уәжіп екендігі ақиқат. Тек, мына төрт топқа: Біреудің иелігіндегі құл, әйел, сәби мен ауруға міндет емес» (Сүнән Әбу Дәуіт, 3-том, 265-бет.),-деп айтқан.

Енді, жамағат намазында саптың арасы ашық болмауы жалпыға бірдей талап. Хазрет Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) ашық жерді жабу арқылы сапты бір-біріне жалғаған кісіге жақсылық тілеген. Ал, саптың арасын ашық қалдырған кісіге қатаң ескерту жасаған. Осыған орай, бір хадисте былай делінген: «Кімде-кім сапты бір-біріне жалғаса, (яғни, ашық жерді жауып, сапты толықтырса) Алла тағала оған рақым нұрын төгеді. Ал, кімде-кім сапты ашық қалдырса (ашық жерді көріп тұрып, жаппаса) Алла тағала оны рақымынан жұрдай қылады» (Мүслим). Сол себептен, алдыңғы жақтағы сап толмай жатып, оның артынан жаңа бір сап құруға болмайды.

Егер саптың арасы немесе шет жақтары ашық қалған болса, малғұн шайтан сол араға тұрып алып, намаз оқушылардың көкейлеріне түрлі ой салып, уәсуәсә қылып, ықыласын бұзуға тырысады. Сауаптарын кемітуге бар күшін салады. Сондықтан да, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) шайтанға тесіктер қалдырмаңдар деп ескерткен.

Сондай-ақ тағы бір хадисінде былай дейді: «Кімде-кім саптағы ашық жерді жапса, Аллаһ сол әрекеті үшін оның дәрежесін көтереді және оған жәннатта үй тұрғызады» (Табарани, әл-Аусат). Келесі бір хадисте: «Сауап тұрғысынан саптағы ашық жерді жапқан кісінің басқан қадамынан артық қадам жоқ» (Табарани, әл-Баззар). Енді бір хадисте былай делінген: «Сап-сап болып намаз оқыған кісілерге Алла тағала рақым нұрын төгеді. Періштелер де олар үшін жарылқау тілейді» (Имам Ахмед).

Ассаламуғалейкум! Әйел адамның бес уақыт намаз оқу үлгісін жіберіңізші. Ғұсыл дәрет алғанда бірінші гель для душамен, шампунмен шомылып алғасын құйынсам болады ма?

 

Уағалейкумуссалам! Біздің облыстық «Һибатулла Тарази» мешітінің ресми сайтының «Намаз» бөліміндегі «Әйелдердің намаз оқу үлгісі» айдарынан оқып таныса аласыз. Мына сілтемеге қараңыз:  http://hibatulla.kz/ru/art_24.html

Ғұсыл алу үстіндегель, шампунь, сабын пайдалану және жөкемен ысқылану дұрыс болмайды. Бұл әрекеттерді ғұсылдан кейін немесе бұрын істеу керек. Екеуінің бір уақытта жасалуы дұрыс болмайды. Ғұсылда қажетінен артық су пайдаланған болып, мәкрух болады.

Осы себептен, душқа кіргенде алдымен ғұсыл алынады. Одан кейін кірден тазалану үшін жуынады. Тазалану үшін жуынғанда қажеттілік мөлшерінде көп су қолданудың зияны жоқ.

Ассаламуғалейкум! (Зуль-Қа’да, Зуль-Хижжә, Мухаррам, Ражәб) харам айлары туралы түсіндіріп беріңізші!

Әсел

Уағалейкумуссалам! Әсел, Алла Тағала айтты: «Расында Алланың қасында көктер мен жерді жаратқалы Алланың Кітабындағы айлардың саны он екі. Бұлардан төртеуі харам айлар. Міне осы берік дін. Онда бұл айларда өздеріңе зұлымдық жасамаңдар» («әт-Тауба», 36)
Алла елшісі (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) айтты: «Уақыт Алла көктер мен жерді жаратқан күндегі түрге қайтып келді. Жыл он екі айдан тұрады. Олардың төртеуі харам болып табылады. Үшеуі: зуль-Қа'да, зуль-Хижжә және әл-Мухаррам бір-бірінің артынан ілеседі, ал төртіншісі Ражәб айы жумада әл-ахир мен ша’бан айларының ортасында» (әл-Бухари 3197)

Бұл айларда соғысуға тыйым салынуының себебі – ол айларға құрмет көрсету еді. Осы айларда бір – бірлерімен соғыспай, ғибадаттармен айналысатын. Бұл айларға құрмет ететіні соншалықты, әкесін өлтірген адамды көрсе, оған қол жұмсамайтын. Алла Тағала осы харам айларда күнә істерге және қан төгіске тыйым салды. Әрине, Алла Тағаланың тыйымдары негізінде бүкіл уақытқа арналған. Бірақ, басқа айларға қарағанда бұл айларда күнә істерге мұқият болуға дініміз үндейді.

Араб күнтізбесіндегі айлардың реті мен мағынасы:

Мұхаррам (арабша. тыйым салынған) – хижра жыл санауы бойынша алғашқы ай. Қасиетті айлардың бірінен саналады. Оның атауы осы ай ішінде әскери іс-қимылдарға тыйым салынуына байланысты шыққан.

Сафар (араб. бос) – Бұл айда адамдар әскери жорыққа аттанатын болғандықтан арабтардың үйлері қаңырап бос қалатын. Сондай-ақ, тайпалар бір-біріне шабуыл жасаған кезде ауылдардың түгін қалдырмай тонап кететіндіктен де осылай аталған деген әңгіме бар.

Раби' әл-аууал (араб. алғашқы көктем). «Раби'» – көктем, маусымының атынан қойылған. Және бұл ай «Мәуліт айы» деп те аталатыны баршаңызға белгілі. Мәулiт – араб сөзі, сөздік жағынан алғанда, қазақшасы “туған күн ”– деген мағына бередi. Бұл Алла Тағаланың ең сүйiктi пендесi, Адамнан (ғ.с.) Исаға (ғ.с.) дейiнгi барлық пайғамбарлардың соңғысы, әрi сардары Мұхаммедтiң (с.ғ.с.) дүниеге келген айына атау етiп қойылған.

Раби' әл-ахир (араб. соңғы көктем). Алдыңғы айдың жалғасы.

Жұмада әл-уля (араб. алғашқы мұздың қатуы) – ислам келмей тұрғанда Жумада әл-хамса деп аталған. Бұл айдың атауы суық келіп, судың беті мұз қата бастаған кезге сәйкес келеді.  

Жұмада әл-ахир (араб. мұздың соңғы қатуы) - алдыңғы айдың атауы секілді қалыптасқан.

Ражаб (араб. доғару) – тыйым салынған айлардың бірі. Арабтар бұл айда сауыт-саймандарын шешкен. Яғни, соғыстарды тоқтатқан.

Шағбан (араб. бөлуші, ажыратушы) – ережеп пен рамазан айын бөліп тұрғандықтан осылай аталған. Өзге деректерде, арабтар су іздеуге тарқап кететіндіктерінен немесе Раджаб айынан кейін бұрқ етіп басталатын соғыстарға аттанғандарынан осылай аталған. 

Рамазан (араб. шыжыған) – күннің шыжып тұрған кезіндегі маусым.

Шәууәл (араб. көтеруші) – Ораза айт тойланатын ай.  Бұл айдың атауы түйелердің жемі таусылып, жүдеп, сүттері шықпаған кезінде құйрықтарын көтеруімен байланысты шыққан.

Зуль-ка'да (араб. отыру айы, арқаны кеңге салатын ай) – қасиетті төрт айдың біреуі. Сарбаздар жорықтан қайтатын кез. 

Зуль-хижжа (араб. қажылық айы) – Құрбан айт тойланады. Бұл айда арабтар Ислам келгенге дейін де қажылықтарын өтейтін болған. Қасиетті айлардың бірі.  

Ассаламуғалейкум! Менің намаз оқығаныма көп болған жоқ. Намазды шын ықыласпен оқи алмай жүрмін. Намаз оқығанымда басқа ойлар, намаздан бөтен ойлар көп мазалайды. Қандай кеңес бересіз?Рахмет!

Гүлдана

Уағалейкумуссалам! Гүлдана, адам баласының ойы шексіз екені мәлім. Пенде болғаннан кейін намазда да еріксіз санқилы ойдың келуі табиғи жайт.  Мұнда шайтан малғұнның да үлесі жоқ емес. Ол намаздағы адамға келіп, жай уақытта ойына келе бермейтін нәрселерін еске түсіріп тұрады екен. Осылайша адам шатасып, қанша ракағат оқығанын білмей дал болады(Фатхуль Бари би Шархи сахихиль Бухари, Китабуль амаль фис сала – 1164- хадис). Дегенмен «ифтитах тәкбірін» тартқан кісі, ойын жинақтап, бар ынтасын намазға шоғырландыруға тырысуы керек. Ол үшін  әр қимылда айтылатын тәкбірдің, сәжде мен рукуғта айтылатын дұғалардың мағынасын іштей ұғынып оқыңыз. Бұл ойыңыздың намазға шоғырлануына көмекші болады. Мысалы, «Аллаһу әкбәр» деп тәкбір тартқанда «Алла ұлық» деген мағынасын да санаңызға келтіріп тұрыңыз. Рукуғ пен сәждеде айтылатын дұғаларды да солай мағынасымен түсіне отырып орындаңыз.

Ал өзіңіз айтқандай намаз кезінде ойыңызға қайдағы бір ойлар келетін болса, бұл жағдайда намазды қайта оқудың қажеті жоқ. Еріксіз келіп-кететін ойлардың намазға кедергісі жоқ екенін үмметіне ұғындырғысы келген ардақты Пайғамбарымыз: «Біздің үйде бір кесек алтын бар екен. Намазда тұрып есіме түсті. Оның ертеңге дейін бізде тұрғанын ұнатпағандығымнан, таратып тастауын бұйырдым»(Фатхуль Бари би Шархи сахихиль Бухари, Китабуль амаль фис сала – 1163- хадис), – деген. Алайда, терең ойға шомып намаздың парыздарын (рукуғ, сәжде, ракағаттарды толық орындамау, т.б.) орындамасаңыз, ол намазды қайта оқуыңыз керек. Ал уәжіптерін (екі рәкәғаттан кейінгі әттахият отырысын, қысқа сүрелерді оқуды, т.б.) ұмытып кетсеңіз, намаз соңында сәһу сәжде жасайсыз.

Ассаламуғалейкум уа рахматуллаһи уа баракатуһ! Менің сұрағым, Ескендір Зұлқарнайын кім болған. Осы кісі жайында мәлімет бере аласыздар ма?

Жандәулет

Уағалейкумуссалам уа рахматуллаһи уа баракатуһ! Жандәулет, Зул-қарнайын – Құран Кәрімде айтылатын ұлы патшаның лақап есімі.

Зұлқарнайынның есімі Құран Кәрімде 3 жерде аталады (18-сүре, 83, 86, 94-аяттар). Мұнда Зұлқарнайын әлемнің батысына барып, онда тұратын адамдардың залымдарын жазалап, иманды, игілікті адамдарға жәрдем жасайды. Бұдан кейін күншығысқа барып, онда панасыз, қорғансыз жандарды кездестіреді. Осындай орасан аймаққа билік жүргізген Зұлқарнайын екі таудың арасына келгенде сөзі түсініксіз бір тайпаға кез болады. Олар Зұлқарнайыннан өздерін Иажуж бен Мажуж қауымынан қорғауды өтінеді, сол үшін салық төлеуге әзір екендіктерін білдіреді. Зұлқарнайын екі таудың арасына темір толтырып, ол таулармен теңеліп, деңгейлес болған кезде көрікпен қыздырып, шойын құйып тастайды. Осыдан кейін Иажуж бен Мажуж бұл қорғаннан өте алмайды, оны бұзып өтуге күштері жетпейді. Кейбір ғалымдар бұл қорғанды Дербент қорғаны деп есептейді. Осыған орай, Зұлқарнайынды Иран патшасы Дарий деп санайтындар бар. Зұлқарнайынның әл-Мунзир бин ас-Сама немесе Әбу Қариб әл-Химияри екендігіне байланысты аңыздар да сақталған. Ислам тарихшылары мен әдебиетшілері арасында оны Александр Македонский деп санау белең алған. Бұл пікір кейін аңыз-әңгімелерге айнала келіп, шығыс халықтарының жыр-дастандарына арқау болған. Әсіресе, Науаи мен Низамидің шығармаларында айрықша көрініс тапқан. Дегенмен, ислам тәпсіртанушыларының басым бөлігі Зұлқарнайынды Александр Македонский дегенге келіспейді. Өйткені, Александр Македонскийдің Құран Кәрімде баяндалған Зұлқарнайынға ұқсамайтын көптеген тұстары бар. Зұлқарнайын Қызырдан (ғ.с.) дәріс алған Аллаһның сүйікті құлы. Ал Александр Македонскийдің ұстазы Аристотель екендігі көпшілікке мәлім. Сондықтан Құран Кәрімге түсінік беруші кейбір тәпсіртанушылар Зұлқарнайынды ИбраҺим пайғамбар (ғ.с.) дәуірінде Иеменде өмір сүрген құдіретті бір патша деп есептейді.

Ассаламуғалейкум уа рахматуллаhи уа баракатуһ. менің қояр сұрағым тәһәжжуд намазы түннің қай бөлігінде оқылады жане ол намазда қандай сүре оқылады? Алдын ала Рахмет Алла разы болсын сіздерге!

Кенжебек

Уағалейкумуссалам уа рахматуллаһи уа баракатуһ! Кенжебек, «Тәһәжжуд» сөзінің бір мағынасы – қысқа ұйқыдан кейін ояну дегенді білдіреді. Демек, түннің бір уағында ұйқыдан оянып оқыған абзал. Деректерде келген бір риуаятта Хажжәж ибн Омар деген сахаба: «Түннің барлығын ояу өткізсе, тәһәжжуд оқыған болып саналады деп ойлайсыңдар ма?! Шынында тәһәжжуд – қысқа ұйқыдан кейінгі намаз, қысқа ұйқыдан кейінгі намаз, қысқа ұйқыдан кейінгі намаз!»(Тәфсируль Құртуби, Исра сүресі–79 аят түсіндірмесі)-деген.  Демек, аталмыш нәпіл намазын оқығысы келген кісі әуелі ұйықтап, кейін түннің бір уағында (таң намазы кіргенге дейінгі уақыт ішінде) оянып тәһәжжуд оқиды. 

Сондай-ақ, тәһәжжуд намазы нәпіл болғандықтан «Фатиха» сүресінен кейінгі оқылатын сүре ерікті, яғни, жаттаған кез-келген сүрені оқуына болады.

Ассаламуғалайкум уа рахматуллаһу уа баракатуһ! Сіздерге Аллаh разы болсын ! Менің қояр сұрағым Мен Бамдат намазын оқып болып күн шықпай жатып жатып ұйықтап қалам күн шықсада сағат таңғы 9, 10-дарда тұрамын,бұл ісім дұрыс па? Күн шығып жатқанда ұйықтауға болмайды дейді ғой ... Алланың разылығы үшін жауап жазсаңыз?

Жеңіс

 

Уағалейкумуссалам уа рахматуллаһи уа баракатуһ! Жеңіс, күн шығып немесе батып жатқанда ұйықтауға болмайды деген мәселенің негізі жоқ емес. Ғалымдардың көбі бейуақта ұйықтауды (жеңіл) мәкрүһ деп санайды. Дегенмен, бұл уақытта ұйықтаған адам күнәға батпайды. Мұны Пайғамбарымыздың үмметіне берген кеңесі ретінде қабылдаған жөн. 

Біріншіден, таң намазы мен күн арқан бойы көтерілген уақыттағы (Духа уақыты) ұйқы – ұнамсыз әрекет. Бұл уақыт аралығы ризық берілу уақытысы болғандықтан, мұсылман адам ұйқыға беріліп, несібеден құр қалып қалмау жағын ойлауы керек. Олай дейтін себебіміз, Әзіреті Османның риуаяты бойынша жеткен хадисте Алла Елшісі: «Азандағы ұйқы – ырысқа кедергі», – деген. Оның (с.а.у) үмметіне тілеген тілеуінің бірінде «Уа, Жаратушы Ием! Үмметіме азанғы уақытта ырысын арттыр!»,(Тухфатуль Әхуизи, Тирмизи шархы – 1212 хадис түсіндірмесі) – деген. Осылайша азанғы уақыттың ырзық-несібе теретін уақыт екендігін меңзеп отыр. Сондай-ақ, сахабалардың ішіндегі ғұлама Абдулла бин Аббас, күн шығып жатқан кезде ұйықтап жатқан ұлын оятып: «Тұр орныңнан! Ырыс жауатын уақытты ұйқымен өткізбекпісің!?», – деген екен. Міне, осыдан кейін «ерте тұрған еркектің ырысы артық» деп ата-бабамыз бекер айтпаса керек. 

Екіншіден, екінті уақытынан кейін, яғни күн батар уақытта ұйықтау – ұнамсыз әдет. Өйткені, бір хадисте: «Екінтіден кейін ұйықтаған әлдекімнің басы дел-сал болса, өзінен көрсін»(Хайсами, Китабут Тыб, 8471-хадис.Әлсіз хадис), – деген. Себебі, хадисте айтқандай бұл уақытта ұйықтаған адамның басы дел-сал болады. Ханбали құқық мектебін құрушы Имам Ахмәд «екінті уақытынан кейін ұйықтау ұнамсыз әрекет. Бұл ақылына қауіпті(Мухаммәд әл-Мақдиси, Әл-Әдәбуш Шарғия)» дей келіп, бейуақта ұйықтамаған абзал екенін білдіруде.