Ассалаумағалейкум менің сұрағым Мәһди (а.ғ) келуге жақын қалған кездегі белгілерінің бәрі дерлік келді диді ғой неге ол кісі әлі келмей жатыр? және Маһди 12 имам ол жердің астында деген распа? және оның белгілері туралы айта кетсеңіз

Уа ғалейкумуссалам! Али, хадис шәрифте былай делінеді: «Қиямет-қайым болмастан бұрын Аллаһу та’ала менің ұлдарымнан есімі менің есімім, әкесінің есімі менің әкемнің есіміндей болатын бір құлын жаратады. Одан бұрын дүниені зұлымдық қаптап, оның заманында дүние әділеттікке толады.» (Тирмизи)

«Маһдидің төбесінде әрдайым бір бұлт қалқып жүреді. Бұлттан бір періште: “Бұл Маһди, оның сөзіне құлақ салыңдар!” дейді.» (Әбу Нуайм)

Мәһди, Мәди, Мәді (араб.: المهدي‎ — дұрыс жолға бастаушы, Алланың жолымен алып жүруші). Мәһди жайлы Құрандааят кездеспейді,Мұхаммед пайғамбар (с.ғ.с.) оның Хорасанда туылатынын болжап, хадисінде “Хорасаннан қара белгі көрсеңдер асығыңдар, онда Алланың орынбасары — Мәһди болады” дейді (Ал-Хаким, 8572). Мәһди адам баласының бойындағы адамгершілік қасиетті қайта тірілтіп, Құран Кәрімнің құпиясын жариялайды деген түсінік қалыптасқан. Мәһдидің қайраткерлігін пайғамбар(с.ғ.с.): “әділетсіздік пен жемқорлық толы әлемге әділдік орнатушы” деп бағалайды (Мишкат/Сунан Абу Дауд, 4285). Мәһди дүниеге келерде түрлі оқиғалар (дүниежүзілік соғыс, лаңкестік, тағыда басқа) және ай мен күннің тұтылуы, өзен-көлдердің тартылуы, климаттың ауысуы секілді табиғи ауытқулар болады деген болжам айтылады. Ибн Кәсир, Ас-Суйути, Ас-Сахауи, Ас-Санғани, Аш-Шауқани, Абу Нуғайма әл-Исфахани, ибн Халдун, т.б. ислам ғұламалары еңбектерінде Мәһдидің өмірге келуі туралы болжамды шындыққа балайды. Ал Шейх Рафийуддин Мухаддис Дехлеуи “Қиямет белгілері” атты кітабында “Пайғамбардың (с.ғ.с.) қызы Фатима әз-Зухрадан (р.анһә) өрбіген Мәһди 40 жасында Меккеде қажылықта жүрген кезінде танылады” дейді. Жалпы мұсылман қауымы Мәһдидің келетініне сенуді иманның негізі деп есептемесе де, оны шындық деп біледі.

Сондай-ақ, біздің сайттың мына сілтемесіне қараңыз: http://hibatulla.kz/ru/analityc_246.html

Ассаламу алейкум уа рахматуллахи уа баракатуху! Миск жағып жүрсең шайтан жоламайды деп естідім, сол рас па? Тағы шайтанды қуатын қандай нәрселер бар?

Уа ғалейкумуссалам уа рахматуллаһи уа баракатуһ! Алмаз, Алла Тағала қасиетті Құран Кәрімде: «Алланы еске алудан (яғни, Құраннан) кімде кім бас тартса, біз оның соңына шайтанды салып қоямыз, шайтан оны (азғырып), мәңгі бірге жүреді. Шайтан оны тура жолдан адастыратыны айқын. Бірақ олар өздерін тура жолдамыз деп ойлайды» (Зухруф: 36-37)– деп бұйырған.

Сондықтан, Аллаһу та’аланы еске алу, истиғфар (әстағфируллаһ), салауат және дұға оқып шайтанды (лағнет) алыстату керек. Адам шайтанның (лағнет) азғыруынан тек берік иман арқылы ғана құтылады. Сол үшін де әр ісіне шайтанның араласуы мүмкін екенін ескеріп, «Аузу биллаһи минаш-шайтанир-ражим» (Алланың рақымынан қуылған шайтанның кесір- кесепатынан сақтай гөр) деп айтуды өзіне әдет етеді. Шексіз құдіретінен медет тілеп, жалбарынып пенде Алла Тағалаға жақындай түскен сайын шайтан оған ештеңе істете алмай дымы құриды. Өйткені, адамның көңілін азғырып, түрлі ой салып түрткілегеннен басқа шайтанның өзге ештеңеге қауқары жоқтығы белгілі. Иманы артып, руханияты күшейген сайын тіпті шайтан ондай мұсылманнан сескеніп қашатын болады. Бұған әйгілі сахабамыз хазірет Омардың (р.а.) өмірі дәлел. Бір жолы ардақты Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) оған: «Әй, Хаттабұлы Омар! Шайтан жүзбе-жүз келуге әрдайым сенен тайсақтайды. Сенің бір жолда кетіп бара жатқаныңды көрсе, міндетті түрде ол одан басқа жолға бұрылып кетеді»(Бұһари, Фадаилул-асхаб, 6) – деген болатын.

Ассалаумағалейкум!менің бір танысым намазхан еді,қай мазхаб бойынша оқисың деп едім мен мазхаб ұстамаймын аһли суннә бойынша оқимын деді бұл дұрыспа?

Уа ғалейкумуссалам! Рашид, «Мәзһаб» сөзі жол, бағыт, көзқарас деген мағынаны білдіреді. Шариғатта – арнайы тәсілдер, ережелер арқылы Құран мен сүннеттен шығарылған үкімдер мен көзқарастар негізінде қалыптасқан діни мектеп деген мағынада қолданылады.

Мәзһаб ұғымын жете түсіне алмаған кейбір шала сауаттылар халық арасында: «Сен пайғамбардың сүннетімен (әһли суннә жолымен) жүресің бе, жоқ әлде ханафи мәзһабын ұстанасың ба» дегендей сөздерімен ханафи мәзһабын пайғамбар жолынан бөлек етіп көрсетуге тырысуда. Әрине, бұл сөздердің астарында мәзһаб ұстанушылардың адасқандығы меңзелгендіктен, ел арасында діни дүрдараздық пен бүлікке себеп болуда.

Ханафи мәзһабы пайғамбар жолынан бөлек, жеке басына дара жол емес. Шариғат үкімдерінің қайнар көзі болып табылатын Құран және хадистің әрбір сөзінің тілдік негізгі мағынасымен қатар бірнеше ауыспалы мағыналары да бар. Тіпті, кейде аят пен хадистердің бір әрпінің өзі бірнеше мағынаны білдіреді. Аяттардың түсу себептері, кейбір себептерге байланысты хадистердің қарама-қайшы келетін, яки бір қарағанда бір-біріне қарама-қайшы сияқты көрінетін жерлері де кездеседі. Және хадистердің «сахих лизәтиһи», «сахих лиғайриһи», «хасан лизәтиһи», «хасан лиғайриһи», «әлсіз», «жалған», «мутауатир», «ахад», «мәшһур», «ғариб» сияқты қуаттылық жағынан үкім шығаруда үлкен мәнге ие дәрежелері бар. Бұларды кез-келген қарапайым адам тереңнен талдап, аражігін ажыратып, шариғи үкім шығара алмайды. Алла тағаланың өзі барлық мұсылмандарға мұндай ауыр жауапкершілік жүктемеген. Керісінше, Құранда:

«Білмесеңдер, білім иелерінен сұраңдар»(«Нахл» сүресі, 43-аят) деп білім иелеріне жүгінуді құлдарына жүктеген. Сондықтан пайғамбарымыз бақилық болғаннан кейін сахабалар мен табиғиндардың Хижаз аймағындағылары Абдуллаһ ибн Омардан, ал Куфадағылары Абдуллаһ ибн Мәсғуд (р.а.) сынды ғалым сахабалардан пәтуа сұрап, солардың айтқан үкімдерін негізге алып амал еткен болатын.

Ендеше, ана тілдері арапша әрі Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарды көздері көрген сахабалардың және сахабаларды көзі көрген табиғиндердің өздері діни мәселелерде араларындағы білімділерге жүгінген болса, кейінгі ғасырлардағы адамдардың Әбу Ханифа секілді Құран ілімімен қоса хадис ілімін, мантық-қисын, фиқһ негіздерін, сахаба фәтуалары мен басқа да ғұламалардың көзқарастарын, т.б. ислами ілімдерді жетік біліп, әрбір аятты зерделеп, мыңдаған хадисті мұқият зерттеген мүжтәһид ғалымдардың шығарған үкімдерімен жүруге қаншалықты зәру әрі мұқтаж екені айтпаса да түсінікті. Ал өз бетінше әрекет еткен адамның ақиқаттан адасуы әрі өзгелерді де адастыруы әбден мүмкін.
Ол бейнебір асау толқынды теңізге желкенсіз, әлсіз қайықпен шыққан ақылсыз бейшараға ұқсамақ. Мәзһаб ұстанбаймын деген адамның мысалы мынаған ұқсайды: Математика, физика ғылымдарында білгірлердің анықтаған тұрақты формулалары бар. Қарапайым адамдар сол формулаларды қолдана отырып есептерін шығарады. Ал оны қолданбаймын деп бас тартқандар өздері сондай формулаларды ойлап табуы ләзім. Ал ол үшін ондай адам өзінің алдындағы білгірлерден де асып түсіп, білімі олардан да терең болуы қажет. Олай болмаса, бұрынғы формулаларды қолданбаймын деуі бекер. Міне, дәл осы тәрізді мәзһаб ұстанбаймын деген адам да Имам Әбу Ханифа, Имам Малик, Имам Шафиғи, Имам Ахмад ибн Ханбал секілді мүжтаһидтік дәрежеге жетпеген жан болса, мәзһабсыз жүрем деуі де бос әурешілік.

Олай болса, ханафи мәзһабын исламнан бөлек, пайғамбар сүннетінен өзгеше жол емес, керісінше Құран аяттары мен хадистерде білдірілген ақиқаттарды анықтап, үкімдерді халыққа түсіндіруші мектептердің бірі деп түсінуіміз керек.

Қазіргі таңда хадис кітаптары алдымызда, қай хадистің сахих, ал қайсысының әлсіз екені де белгілі. Олай болса, мәзһаб ұстанудың қажеттілігі қанша?

Бұлай деп пайымдау қате болып табылады. Олай дейтініміз; Біріншіден, мәзһаб ұстанбаймын деген адам хадистердің сахихтығы мен әлсіздігін өз біліміне сүйеніп біліп отырған жоқ. Хадис ғалымдарының хадистерге берген анықтауына жүгініп отыр. Ал хадистің сахихтығы мен әлсіздігін анықтау – әр хадис ғалымының хадистерді қабылдаудағы шарттары мен талаптарына, зеректігі мен ыждаһаттылығына қарай өзгеруі мүмкін. Сондықтан кейде біреуінің сахих дегенін екінші бірі қабылдамауы мүмкін.

Олай болса, әр хадисті өзі жеке зерттеп, оларды риуаят еткен хадис тізбектеріндегі мыңдаған адамдардың өмірбаянын жеке-жеке тексеріп, сараламаған адам хадистің дәрежелерін білуде белгілі бір хадис ғалымдарының берген анықтауына сүйеніп отыр.

Олардың мынау сахих дегеніне сахих деп, анау әлсіз дегеніне әлсіз деп хадиске берген үкімін ұстануда. Бұл өз кезегінде хадис ілімінде белгілі бір мәзһаб ұстанып отыр деген сөз. Ал енді фиқһта белгілі бір мәзһаб ұстауға қажеттілік жоқ деген адам хадистің сахихтығы мен әлсіздігін анықтауда да мәзһаб ұстанбауы тиіс.

Ал ұстанады екен, онда фиқһ мәселелеріндегі мәзһаб ұстануға да қарсы шықпауы тиіс(Зафар Ахмад әл-Усманиют-Тахауани, Қауағиду Ъилмил-хадис, 466-457-бет. «Дарус-Салам» баспасы, Каир қаласы, 2000 ж). Екіншіден, хадистердің сахих, әлсіз секілді дәрежелерінің белгілі болуы – үкім шығару үшін жеткіліксіз.

Себебі, хадистердің қайсысының үкімінің жалғасып, қайсысының мәнсұх (үкімінің жойылған) екенін білмек керек. Қайсысының қандай жағдайда айтылғанын білу үшін сол тақырыпқа қатысты айтылған хадистердің бәрін оқып, ондағы нәзік мағыналарды бір-бірімен салыстыра алатындай дәрежеде білімге ие болу қажет.

Ал мұның бәрін базардағы саудагер яки, көлік жүргізіп жүрген қарапайым мұсылмандарды былай қойғанда, арнайы бес-алты жыл діни ілім алып шыққан маман да біле бермейді.

Үшіншіден, фиқһта тек қана сахих хадистермен емес, кейде әлсіз хадиспен де амал етіледі. Мысалы «әлсіз» делінген хадис басқа жолдармен риуаят етілсе, «Хасан ли ғайриһи», яғни басқа жолмен «жақсы» дәрежесіне көтеріледі. Ал мұндай хадиспен амал етуге әбден болады.
Мысалы, Омар ибн Хаттабтан риуаят етілген хадисте былай делінеді:

«Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) қолдарын дұға ету үшін көтерер болса, оны жүзіне сипамастан түсірмейтін еді»(әт-Тирмизи, 3308).

Сондай-ақ, Ибн Аббастан (р.а.) риуаят етілген хадисте: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): Алла тағаладан тілеген кезде алақандарыңның сыртымен емес, ішімен тілеңдер және алақандарыңды жүздеріңе сипаңдар деді»(әл-Мустадрак алас-сахихайн лил-Хаким, 1924. Әбу Дәууд, Бабуд-дұға. Муснад Абд ибн Хамид, 717),– делінген.

Жоғарыдағы келтірген хадистердің барлығының дәрежесі әр хадисті жеке алғанда «әлсіз». Бірақ әлсіз хадис басқа да риуаяттармен келер болса, бірін-бірі қуаттағандықтан хадистердің жалпы топтамасы «хасан» дәрежесіне жетеді. Ал «хасан» дәрежесіндегі хадиспен амал етуге әбден болады. «Сахих Бухариге» «Фатхул-бари» атты 15 томдық түсіндірме жазған Хафиз Ибн Хажар әл-Асқалани өзінің «Булуғул-Марам мин әдиллатил-әхкам» атты еңбегінде жоғарыдағы бет сипауға байланысты Тирмизидегі хадисті келтіргеннен кейін: «Бұл хадис басқа да жолдармен келген мысалы, Ибн Масғудтан. Сондықтан бет сипауға байланысты хадистердің топтамасы бұл хадистің «хасан» болуын қажет етеді» деген. Ғалым Мухаммед ибн Исмағил әс-Санғани «Булуғул-Марамға» түсіндірме етіп жазған «Субулус-Сәлам» атты кітабында Ибн Хажардың осы сөздерінен кейін: «бұл жерде дұғадан кейін бет сипаудың шариғатта бар екенін көреміз»(Субулус-сәлам, лис-Санғани), –дейді.

Сондай-ақ, кейде ханафи ғұламалары бір мәселені білдіретін сахих хадистер көп бола тұра, ол хадистерді негізге алмай басқа хадистерге сүйенгендіктен, өзгеше үкім берген. Мысалы, ханафи мәзһабында намазда бір-ақ жерде қол көтеріледі. Намазды бастаған уақытта ғана. Ал рүкүғке барғанда және қайтқан кезде тәкбір айтылғанмен, қолдар көтерілмейді. Бұған байланысты сахих хадисте:

Алқама Абдуллаһтан риуаят етті: Ол (Абдуллаһ ибн Мәсғуд): «Мен сендерге Алла елшісінің намазын оқып көрсетейін бе? – деп намаз оқыды. Намазда екі қолын бір-ақ рет көтерді».

Бұл хадис Насайиде келтірілген. Дәрежесі сахих. Және бұл хадис Ибн Әби Шәйбада да келтірілген. Оның риуаятындағы жеткізген жеткізушілердің бәрі Бухари мен Муслимнің шартына сай. Бұл хадис тағы да Ахмадтың «Муснадында» келген. Ханафи ғалымдары рүкүғқа иілер алдында және рүкүғдан қиямға тұрғанда қол көтерілетіндігіне байланысты басқа сахих хадистерді емес, Ибн Масғудтың осы хадисін негізге алған. Себебі, Ибн Масғуд сахабалардың арасындағы фиқһ білімін ең көп меңгерген әрі жас жағынан да ең үлкені еді. Сондай-ақ қолды рүкуғқа бара жатқанда және қайтқанда көтерілетіндігіне байланысты сахих хадисті риуаят еткен Абдуллаһ Ибн Омардың өзі іс жүзінде намазда бір-ақ рет қол көтергендігі сахих жолмен жеткен. Ендеше, ханафи мәзһабында хадисті жеткізген адамның хадисін емес, ісін негізге алғандықтан қолдар алғашқы тәкбірлерде ғана көтеріледі. Жоғарыдағы мысалдардан байқағанымыздай, белгілі мәселеде сахих хадистердің болуы үкім шығару үшін жеткіліксіз.

Ислам діні – белгілі бір уақытқа ғана емес, қияметке дейін жалғасатын жүйе, һәм, нақтылы бір қауымға ғана емес, жер бетіндегі барша адамзатқа жіберілген ақырғы дін. Ал мұндай діннің еш өзгермейтін негізгі (кулли) ата задарының жанында кейбір тармақ мәселелері адамзаттың ой-өрісінің жетілуі, заманының өзгеруі, шарттар мен жағдаяттардың әрқилы болуына байланысты өзгеру мүмкіншілігіне ие боп келеді. Сондықтан пайғамбарымыз (с.ғ.с.) «Үмбетімнің (кейбір мәселелерде) әртүрлі көзқараста болуы – рақымдылық» деген. Себебі, адам мен заман, қоғам мен ахуалдың түрлі болуы – тармақ мәселелерде біркелкілікті қабылдай бермейді. Міне, сондықтан мәзһаб ғұламалары діннің ата заңдары шеңберінде қоғамның менталитеті мен жағдаятын ескере отырып, кейбір тармақ мәселелерде түрлі үкімдер шығарған. Ал егер тармақ мәселелерде жаппай біркелкілік болғанда, мұсылмандар кей жағдайларда қиындыққа тап болар еді.

Мысалы, ханафи мәзһабында, екі намазды біріктіріп қосып оқу тек қажылық мезгілінде Арафат пен Муздәлифәда ғана рұқсат етілген. Бұдан тыс жолаушылық секілді себептерге байланысты қосып оқи алмайды. Бірақ басқа мәзһабтарда жолаушылықта т.б. қиын жағдайларда екі намазды қосып оқуға рұқсат. Осы мүмкіншілікті негізге ала отырып, ханафи мәзһабындағы кісі ұзақ сапар кезінде көпшілікке арналған көлікте болғандықтан, дәрет алып намазын уақтылы оқи алмаса, онда шафиғи мәзһабы бойынша екі намазды қосып оқып жатса, рақымдылық әрі жеңілдік болмақ.

Негізінде, ислами мәселелер «Муттафақун алейһ», «Мухтәлафун фиһ» деп екіге бөлінеді.

Біріншісі – нақты, бұлтартпас дәлелдермен дәлелденген барлық ислам ғұламаларының бір көзқарастағы мәселелері.

Мысалы, Алланың жалғыздығында, соңғы пайғамбардың Мұхаммед (с.ғ.с.) екендігінде, намаздың бес уақыттығында, т.б. осы сияқты мәселелерде жалпы мұсылмандар арасында еш талас-тартыс жоқ. Осы мұсылмандардың бір көзқараста болған мәселелеріне қарсы шыққан адамға «сенікі дұрыс емес, сен адасудасың» деп айта аламыз.

Бірақ «Мухтәлафун фиһ», яғни, мұсылмандардың әу бастан әр түрлі көзқараста болған тармақ мәселелерінде белгілі бір көзқарасты таңдаған адам екінші бір мәзһабты таңдаған адамға «сендердікі дұрыс емес, тек қана біздікі дұрыс, біздің жол ақиқат, сендер адасып жүрсіңдер» деп айта алмайды.

«Бәлкім, менің таңдағаным, меніңше, дұрысырақ» деп қана айта алады. Өйткені, барлық мәзһабтың өзіндік шариғи дәлелдері болғандықтан, «тек қана менікі дұрыс» деу – мұсылмандар арасында бүлік шығарып, өзара қырқысуларына әкеліп соғады.

Сахабалардың да одан кейін келген табиғиндардың да арасында діннің кейбір мәселелерінде әр түрлі көзқарастар болмай тұрмайтын. Мысалы, олардың арасында пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) миғражға рухымен көтерілді ме, жоқ әлде, рухымен қоса тәнімен шықты ма,, ол жерде Алла тағаланы көрді ме дегенге қатысты әр түрлі көзқарастар бар болатын. Бірақ бұл әр түрлі көзқарастар олардың бірліктері мен ынтымақтарына зәредей де кері әсерін тигізбейтін. Кейінгі мәзһаб ғұламалары да бір-бірін қатты сыйлаған. Мысалы, ханафи ғұламасы әл-Қади Әбу Усам Шафиғи ғалымы Қаффалдың мешітіне барады. Әбу Усамды көрген Қаффал муәззинге азанды ханафи мәзһабы бойынша оқылуын тапсырады. Әбу Усам намаз оқытады. Бірақ өзі ханафи мәзһабын ұстанатындығына да қарамастан, «бисмиллаһты» шафиғи мәзһабы бойынша жария оқыған(Мәурауи, әл-қаулус-садид. Абдул Желил Жандан, Мүсүлман ве мезһеб 45-бет). Міне, ғұламалардың арасындағы әр түрлі көзқарас ұстануы мен мәзһаб ерекшелігі бір-біріне деген сый-құрмет, ықыластарына кері әсерін тигізбеген.

Сондықтан біздер де ортақ мәселелерімізде бір-бірімізді қолдап, әр түрлі келіспейтін мәселерде бір-бірімізге кең түсінікпен қарай білуіміз қажет.

Христиандар мен еврейлер екеуі екі бөлек халық, діндері де екі бөлек. Ғасырлар бойы бір бірімен шайқасып, қырқысып келген. Бірақ осындай діндері де ұлттары да екі бөлек, бір бірімен ғасырлар бойы соғысып келген екі халық мұсылмандарға қарсы күресте тарихтарындағы соғыстарын, бір-біріне деген ыза-кектерін ұмытып, бірігіп ынтымақтаса білді.

Ал енді мұсылмандардың болмайтын тармақ мәселелерінде қызыл кеңірдек болып, бір-бірін ренжітіп, бүлік шығаруларына не демекпіз. Барлық мұсылмандардың Жаратушылары бір, Құрандары бір, Пайғамбарлары бір, сүнннеттері бір, намаздары бір, ораза-зекеттері бір, Қағба-құбылалары бір, дұшпандары бір, осындай сан жетпес ортақ мәселелері бола тұра «намазда қолыңды ханафи мәзһабы бойынша емес, біздікі сияқты байла, құныт дұғасын олай емес, бұлай оқы» деу сияқты иманмен салыстырғанда, түймедей мәселелерді түйедей қылып, бір-біріне ала көзбен қарап, «менің таңдаған көзқарасыммен жүрмедің» деп жүрегін ыза мен кекке бұқтыруы қандай ағаттық десеңізші.

Ғибадатта негізгі мәселе құлшылық болғандықтан, уақытымызды «қолыңды алай байла, бұлай байла» деген секілді кішігірім нәрселерге кетірмей, тақуалыққа, көркем мінезді болуға, Алланы көріп тұрғандай ғибадат етуге, халқымыздың иманға келуіне себеп болуға, жалпы еліміздің игілігі жолында жұмсасақ нұр үстіне нұр болмақ. Бәлкім кейбір мұсылмандардың маңызды мәселелерін тастап, осындай нәтижесінде ешқандай пайдабермейтін мәселелермен айналысуының түбінде басқалардың ойыны да бар шығар дей келе мұсылмандарды қырағылыққа, парасаттылыққа шақырамыз.

Құрметті мұсылмандар! Енді ғана тәй-тәй басып, мұсылманшылықты жаңадан үйреніп жүрген аз ғана халқымыздың арасында бәрінен бұрын бірлік, ынтымақ қажет. Еліміздегі мұсылмандар ғасырлар бойы ханафи мәзһабын ұстанғандықтан халық арасындағы ауыз біршілікті сақтау әрі ендіенді намаздарын оқып үйреніп жүргендердің ойын сан-саққа жүгіртпеу үшін халқымыздың үйреншікті мәзһабын насихаттауға ат салысайық.

Біз бұл сөздерімізбен ханафи мәзһабынан тыс басқа суннит мәзһабтарды адасып жүр деуден де аулақпыз. Тек айтпағымыз шет елден келген келімсек миссионерлерлер руханиятқа аш, адал халқымызды алдап арбап жатқан мына кезеңде біздің өте парасатты, аса қырағы болуымыз қажет.

Сондықтан қазіргі Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының ұстанып әрі насихаттап отырған жолы ата бабамыз ежелден ұстанған ханафи мәзһабы біздің кез келген сұрағымызға жауап беріп, қандай да болсын қажеттілігімізді өтей алатындай бай әрі өте қолайлы екенін естен шығармайық. Ендеше, басқа мәзһабты уағыздап, жаңалық ашудың адамдардың басын қатырғаннан басқа қандай пайдасы болмақ? Олай болса, біз күш-қуатымызды жаңа жол салуға жұмсағаннан гөрі ықылым заманнан үйренген жолымызды жандандырып, халықты ізгілік пен имандылыққа, бірлік пен ынтымақтыққа шақырайық.

Ассаламағалейкум Облыстық һибатулла Тарази мешіті ұжымы! 

Менде сапар айына байланысты 2 сұрағым бар еді.

1. Сапар айы 2014 нақты қайсы (күндер аралығына) айға дәлме-дәл келеді?

2. Аталмыш айда қандай (құлшылық, садақа, мұқтаждарға көмектесу) ізгі амалдар жасаған абзалырақ?

Алдын ала алғыс білдіргім келеді!

Уа ғалейкумуссалам! Шоқан, үстіміздегі (2014) жылдың 23-і қарашасы күні "Сапар айы" басталып, 30 күнге жалғасады. (Қосынша "МҰСЫЛМАНША КҮНТІЗБЕСІ" жолданды.)

Сапар (сафар) айы (арабша: شهر صفر) — мұсылманша күнтізбе бойынша екінші ай, Мухаррам айынан соң келеді. Хиджраның 1435 жылындағы сапар айының басталуы 2013 жылдың 4-желтоқсанына сай келді.
“Сапар” сөзінің (арабша: صفر) ай атына қатысты кең тараған екі мағынасы бар:
1) сары, сарғаю: сапар айына атау берілгенде күз болып, айнала сап-сары түске оранған;
2) бос, нөл (араб: сифр): мұсылмандар осы айда Меккеден көшіп кеткеннен кейін қала босап қалған.
Қазіргі таңда ел арасында: «Осы сапар айында үйленуге, неке қиюға және той жасауға, ұзақ жолға шығуға болмайды» деушілер де кездеседі. Мұндай түсінік сонау ертеректе Ислам діні келмей тұрып арабтарда болған ырым. Оларда сапар айы – бақытсыздық айы, сорлы бір ай деп қабылдаған. Сондықтан, бұл айда үйленсе яки бір істі бастаса ол іс нәтижесіз болады деген наным бар еді.  Алайда, Ислам діні келгеннен кейін Алланың Елші етіп жіберген құлы әрі сүйікті елшісі Мұхаммед (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын): «..Сафар айында сәтсіздікке ұшырау деген нәрсе жоқ»-(Бухари, Тыб-№5425 хадис), дей отырып, сапар айы жайында қалыптасқан теріс түсініктің исламда жоқ екенін, пұтқа табынушылардың жоққа сенуінің дұрыс емес екендігін айтты. Демек, бұл айда некелесудің яки бір істі бастаудың немесе  ұзақ жолға шығудың ешбір ағаттығы жоқ.
Және Алланың елшісі Мұхаммед (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын):«Ауруға, үкіге және сапар айына қатысты бақытсыздық хақындағы жалған сенімге орын жоқ» — деп, адамдарды ақиқатпен хабардар етті. Мұнда үкінің сөз болуы Ислам дініне дейінгі адамдардың “үкі (құс) қонған үй қайғы-қасіретке тап болады” деген жалған сенімдеріне байланысты айтылған.
Ислам дінінде соқыр сенімге орын жоқ. Мұсылман жақсылық пен жамандық бір Алла тағаланың құзырында екендігіне куәлік етіп, тағдырына иман келтірген.
Сондай-ақ, сапар айының соңғы сәрсенбісінде адамдар арасында «Сапар айының соңығы сәрсенбісі күні әдеттегі намаздардан тыс қосымша арнайы нәпіл намаз оқылуы тиіс. Себебі, Сапар айының соңғы сәрсенбісінде жер бітіне 320 мың түрлі алапаттар мен қасіретті жағдайлар түседі. Олардан сақтану үшін арнайы нәпіл намазын оқу керек» деген сенім бар. Бірақ бұл құлшылықты жасау керек деген ешқандай Құран аяты, хадис немесе сахабалардың жасағандықтары туралы дерек жоқ. Адамзат тарихындағы діндердің арасында ең көп әрі сенімді дерек көздері бар дін — Ислам діні. Ислам діні дәлелсіз, күмәнді әрекеттерді харам етіп, оларды жасауға тыйым салады. Сондықтан да Сапар айының соңғы сәрсенбісі күні ешқандай арнайы құлшылық жасаудың қажеті жоқ. Басқа айларда оқылатын дүғалар мен ғибадаттармыз бұл айда да дәл сол қалпында орындалады.
Жалпы сапар айында: «Аллаһумма фаррижнә бидухулис-сафари уәхтим ләнә билхайри уәз-зафари», мағынасы: «Аллам, сапар айы кіруімен бізге қуаныш нәсіп ет. Ол айда жақсылықпен, сондай-ақ, жеңіспен шығуды нәсіп еткейсің», – деп дұға етудің мәні зор.
Сонымен қатар, өзге айлардағыдай бұл айда да айдың басында, ортасында және соңында үш күн нәпіл ораза ұстауға болады. Бір күн нәпіл ораза тұтуға да болады. Бұл туралы хадис шәріпте Алланың елшісі Мұхаммед (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын): «Ай сайын үш күн ораза ұстау — жыл бойы ораза ұстағанмен тең» ( Имам Бухари мен Имам Муслим риуаят еткен) – деп, баршамызды сауапты амал жасауға шақырған. Сондай-ақ, елді бірлікке, ынтымаққа шақырып, татуластыру, науқастарымызды зиярат етіп, олардың қал-жағдайын білу, ата-ана, ағайын-туысқандармен тату тұру және жағдайы төмен отбасыларына қол ұшын беріп, қайырымдылық жасау үлкен сауап.

Ассаламу алеикум имам ағалар! Ауырып қалған жағдаида оқылатын сүре немесе дұғалар болса жазып жіберіңіздерші.

Уа ғалейкумуссалам! Нұрлан, «Мәуәхиби ләдунийә» кітабының екінші томында былай делінеді: Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) үш түрлі дәрі қолданатын. Құран кәрім немесе дұға оқитын. Ғылыми жолмен табылған дәрілерді де қолданатын. «Құран кәрімнен шипа күтпеген адамға шипа нәсіп етпейді» дейтін. 

Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) хадис шәрифінде: «Қиямет күні дәптерінде көп истиғфар (әстағфируллаһ) болған адамға сүйінші болсын!» Өлімнен басқа барлық дерттерден құтқарады және ризықты арттырады. Және «Бисмилләһиррахманиррахим уәлә хаулә уәлә қууәтә иллә билләһил алии ил-азыйм» кәлимасын оқу жүйке ауруларына және бүкіл ауруларға шипа болады.

“Фатиха”, “Аят әл-Курси” және “төрт Қул” (Яғни Кәфирун, Ихлас, Фәләқ, Нас) сүрелерін 7-реттен оқып ауру кісінің үстіне үрленетін болса, бүкіл қиыншылықтарға, дерттерге, сиқырға, көз тигенге, жануарлардың тістегеніне, шаққанына жақсы көмектеседі.

«Шипа яттары» мыналар:

Тәубә сүресінің он төртінші аятының соңы,

Юнус сүресінің елу жетінші аятының ортасы,

Нахл сүресінің алпыс тоғызыншы аятының орта бөлігі,

Исра сүресінің сексен екінші аятының бас жағы,

Шуара сүресінің сексенінші аяты,

Фуссиләт сүресі қырық төртінші аятының орта бөлігі.

Шипа үшін:

Жиырма бес рет «Әстағфируллаһ» делінеді. Соңғысында«Әстағфируллаһ-әл-азыйм әлләзи лә илаһә илләһу-әл хаййәл қаййумә уә әтубу иләйһ»- деп оқылады. Сосын он бір «Ихлас» және

Жеті рет «Фатиха» сүрелерін және отыз үш рет «Аллаһуммә салли уә сәллим ала сәйидина Мухаммәдин уә ала али сәйидина Мухаммәд» оқып, сауабын пайғамбарымыздың «саллаллаһу алейһи уә сәлләм» және сахабалардың «ридуануллаһи алейһим ажмаин» және әулиелердің «рахмәтуллаһи алейһим ажмаин» рухтарына және сосын ұлы ғұламалардың аттарын атап, осы дін ұлыларының рухтарына бағышталады. Осы дін ұлыларының құрметіне шипа беруі үшін Аллаһу та’алаға дұға етіледі. Күнде таңертең және кешке осылай дұға етіледі және қажетті дәрі-дәрмектері алынып, кеселіне байланысты диета ұсталынады.

күйеуі қайтыс болған әйелге қанша уақыттан кейін қайта тұрмыс құруға болады оның бірінші күйеуінен 1ұлы бар сол жайлы толығырақ айтсаңыз.қырқынан кейін ба әлде жүзінен кейін ба деген сияқты. әлде оған қарамай ма?

 

Уа ғалейкумуссалам! Сәкен, күйеуі қайтыс болған әйелдің иддасы, егер ол әйел екіқабат болса, бала туған соң бітеді. Ал ол әйел екіқабат болмаса, оның иддасы төрт ай он күн болып табылады. Бұл мерзім біріншіден, ықтималды екіқабаттықты анықтаса, екіншіден, азалы әйелдің есін жиып, қайғысын тарқатуына және өлген адамның мұрагерлерінің анықталуына мүмкіндік береді. Балиғатқа жетпеген қыздар мен 55 жастан асқан әйелдердің идда мерзімі үш ай болып бекітілген (Талақ сүресі, 4-аят). Мұсылман еркектің некесінде болған өзге діндегі әйелдің идда мерзімі мұсылман әйелдермен бірдей саналады.

Ассаламу ғалейкум! Сіздерге қояр сұрағым мынау, өлгенге Құран оқу жайында еді және де Құран Алла Тағала тірілерге жаратты дейді, сол жайында дәлелдермен, хадистермен жеткізіп берсеңіз екен?

Уа ғалейкумуссалам! Нұржан, бұл мәселе бірқатар түсінік беруді қажет етеді, дұрысында Құран тірілер үшін түскен. Өлілерге Құран сауабын бағыштау ғана бар. Құран – адам ғұмырының қайнар көзі, тартылмас кәусары, таусылмас бақыты. Неге десеңіз, Ұлы Жаратушы әлемді жаратқанда бәріне тиісті уәзипа жүктеген. Олар бұл міндетін бағдарлама бойынша санасыз түрде қалтқысыз атқарады, бірақ бізбен бағыттас ғұмыр кешкен жын мен адамда ақыл, ерік болғаны үшін бағдарламаны олардың өз қолдарына берген. Адамның қаз-қаз басқан сәби тіршілігінен бастап дүниеден өтердегі арулап көмуіне дейінгі аралық Құран кітабында жазылып қойған. Ол кітапта адамның нәпсілік құмарлықтың шырмауынан құтылып, толық адам шыңына жету жолдары көрсетілген яғни әлемде тұрақты дәреже бар. Ал, адамда рухани биіктеу мүмкіндігі бар. Осы кітапта бұ дүниеге неге келдік, қайдан келдік, қайда барамыз өмірдің мән-мағынасы не? деген сауалдарға толықтай жауап бар. Сондықтан да, алғаш рет Құран «оқы!» деп, түскен. Негізінде Құран өлілер үшін оқылып, тірілер үшін төрге ілініп қоюға түспеген. Сізге бір жақыныңыздан  хат келсе, оқымай тастай саласыз ба, әлде онда не жазылғанын білуге тырысасыз ба? Немесе, сіз тау арасында сол тығырықтан  шығатын жол картасын әкелсе, сіз оны жай ғана ысырып қоя салар ма едіңіз? Құран да осыған ұқсас. Онда  Ұлы Жаратушы жер бетіндегі қадірлі қонағына екі өмірде бақытты ғұмыр кешу жолын көрсеткен. Өкінішке орай көптеген адамдар бұдан хабарсыз. Құранда Алла: «Егер осы Құранды бір тауға түсірсек, Алладан қорыққандығынан оның бас иіп, жермен-жексен болғанын көрер едің. Бұл мысалдарды адам баласы ойланып толғансын деп береміз» (Хашыр) дейді. Яғни, Құран толық адамдық шыңға жете алатын қабілеті бар адамға түскен. Егер оның алыптығын есепке алып адамға емес тауға түсірсе, осыншама ауыр жүкті көтере алмай, әрі Алладан қорқып әп сәтте жермен-жексен болар еді. Бірақ, адам баласы жүрек пен санасын Құраннан алыс ұстағандықтан, Құран оған барынша әсер ете алмауда. Ішкі жан-дүниесін Құранға жат етіп, сана мен жүрек әлемінің төрінен сол бір илаһи сөзге орын бермеген адам, әлбетте, Құраннан мақрұм қалып сахарада сарқылған судың орнындай қуарып қала бермек. Ал сарқылмау үшін адамзат Құраннан үнемі үлгі алуы тиіс. Онсыз қайраңда қалған қайықтай қаңсып қалмақ.

Ал өліге Құран бағыштау дегенді қалай түсінеміз?.  Бұл мәселе осы заманда көп қозғалып жүрген ауқымды сауалдардың бірі деуге болады. «Өліге ешқандай Құран бағыштауға болмайды». «Жақының өлсе жылауға болмайды». «Қабіріне барып, бата қылуға болмайды». «Ата-анаң, жақының қайтыс болса, қайта еске алуға болмайды». «Мал сойып сауабын бағыштауға болмайды, ата-бабаларымыз солай жасаған болса, ендеше олар бұрыс жолда болған» т.б кілең тиым салушылық. Мұндай тиымды естіген кісінің қара басы шырмалған ойларға одан сайын шырмала түспей ме. Зер салып қарасаңыз, бұлардың бәрі мұсылмандарға ата-балалары мен өткен тарихын ұмытуға жасалған тәсіл екенін аңғаруға болады. Жақының өлсе, үнсіз жерлеп, одан кейін оны қайта еске де алмай, жадыңнан өшіресің. Мұның түп негізі, Ұлы Жаратушының ақырғы жіберген Елшісі Пайғамбарымыз Хазіреті Мұхаммедті (с.ғ.с.) һәм оның сахабаларын, одан кейінгі ғұламаларды еске алып, Құран бағыштамайсың деген сөз. Сонда өткенін ұмытқан иісі мұсылман кімнен ғибрат қылмақ?. Ата-бабаның жасаған ізгілікті істерін қалай жалғастырмақ? Егер осындай жалған тиымдар шын мәнінде ислам дінінде бар болса  Алланың Елшісі (с.ғ.с.) мына бір сөзді тектен-текке айтпас болар: (Алланың Елшісі (с.ғ.с.) еш нәрсені тектен-тек айтпаған) Бірде бір әйел Алланың Елшісіне (с.ғ.с.) келіп, анасының нәзір оразасы болғандығын алайда соны орындай алмай бұл өмірден өтіп кеткендігін айтады. Алла Елшісі(с.ғ.с.): «Қамқоршысы оның орнына ауыз бекітсін» дейді. Бухари мен Муслимдегі бір хадисте де бір әйелдің бір айлық нәзір оразасы болады. Бірақ өтей алмай өліп кетеді. Сонда оның ұлы (яки қызы) Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) келіп: «Мен оның орнына ораза ұстасам бола ма?» дейді. Алланың Елшісі(с.ғ.с.): «Анаңның қарызы болса өтер ме едің?» деп сұрайды. Ол: «Иә» деп жауап қатқанда Пайғамбарымыз(с.ғ.с.): «Алланың борышын өтеу бәрінен де лайық» дейді. (Бухари, саум: 742; Муслим, сиям: 27).

Ораза тәндік құлшылықтардың бір түрі. Ендеше хадисте біреудің өкіл етіп ұсталған оразаның сауабы қайтыс болған мұсылманға бағышталатынын айтып тұр.

Әбу Дауудтың кітабындағы бір хадисте де бір әйел Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) тірі күнінде қажылыққа бара алмаған анасының орнына қажылық парызын өтеу мәселесін сұрайды. Алланың Елшісі(с.ғ.с.): «Иә, оның орнына қажылық жаса» деп жауап қатады.

Бұл хадисте де өтелген қажылықтың сауабы өліге бағышталатыны айтылуда. Басқа бір хадисте де: «Өліге (қабірге дейін) үш нәрсе ереді. Отбасы, мал-мүлкі, амалы. Бұлардың екеуі кері қайтып, біреуі қалады. Отбасы мен мал-мүлкі кері қайтып, жасаған амалы өзімен бірге қалады» (Бухари, Риқақ: 42; Муслим, Зуһд: 5). Бұл хадисте қайтыс болған адамның тірі күнінде жасаған амалдарынан яки өзгенің ісіне себепкер болған амалдарынан пайдалана алмақ. Негізі бұған барлық Ислам ғұламалары келіседі Һәм әһли сүниит ғұламаларының барлығы да сонымен қатар тірі адамның амалының сауабы өліге пайда беретінін айтқан. Тек қана Мұғтәзила аталған бұрыс ағымдағылар өліге тірінің дұғасы да, садақасы да пайда бермейтінін айтқан. Алайда, кейбір амал мен жақсылықтардың өліге пайда беретіні хақында ап-айқын аят пен хадистер бар. Мысалы, өліге бата жасау мен истиғфардың (Алладан өлінің кешірілуін тілеу) пайдасы болатынына мына аят дәлел: «Олар кейін келгендер былай дейді: «Раббымыз! Бізді әрі бізден бұрын иман келтірген туыстарымызды кешір! Әрі жүрегімізде иман келтіргенге деген ешқандай өштік қалдырма» (Хашыр сүресі, 10). Бұл аятта Хақ Тағала өмірден өткен мұсылман бауырлары үшін кешірім тілеген мұсылмандарды мақтаған. Егер кешірім тілеудің өліге пайдасы болмайтын болса, Алла Тағала аятында өліге кешірім тілеп, бата қылғандарды мақтамайтын еді.

Өліге оқылған жаназа намазы да оған бата қылып, оның кешірілуін тілеу үшін қойылған. Алланың Елшісі (с.ғ.с.) де: «Өлінің жаназа намазын оқыған соң оған шынай түрде дұға етіп, бата қылыңдар» дейді (Әбу Даууд, Сунән, Жәнәиз, 59). Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) өзі де жаназа намазын оқыған кезде, артынан дұға еткен. Егер бұл намаз бен дұғаның өліге пайдасы болмағанда Алланың Елшісі (с.ғ.с.) бұлай жасамас та еді, өзгелерге әмір етпес еді.

Енді, Ислам Ғұламаларының көзқарастарына келсек, Әбу Ханифа, Ахмед ибн Ханбәл жәнә сәләф ғалымдарының бір бөлігі ораза ұстау, Құран оқу, зікір ету тәрізді тәндік құлшылықтардың сауабы өліге жететінін айтады. Сондай-ақ Ханафи, Ханбәли және Шафиғи мен Мәликилердің кейінгі ғұламалары да өлінің жанында оқылған Құран сауабы оған жететінін айтады. Құран оқылғаннан кейін бата қылу істің де абзалдығын айтады. Ханбәлилер бойынша қабірдің жанында Құран оқудың ешбір нұқсандығы жоқ. Олар мына хадиске сүйенеді: «Кімде-кім мазаратқа барып Ясин сүресін оқыса, Алла Тағала сол күні мазарда жатқан өлілердің азабын жеңілдетеді. Сол жердегі өлілердің санындай оқыған адамға сауап жазылады». Басқа бір хадисте: «Кімде-кім ата-анасының басына барып, біреуінің яки екеуінің қабірінің жанында Ясин сүресін оқыса Алла оны кешірім етеді» дейді. (Негізі бұл екі хадис те дайыф). Мәликилер қабірдің жанында Құран оқу мәкрүһ дейді. Өйткені сәләф олай жасамаған. Бірақ кейінгілері өліге Құран оқып бағыштаудың ешбір кемістігі жоқ дейді. Шафиғилердің кейінгі ғұламалары да Құран оқып, бағыштауға болады деп фәтуа берген.

Негізі Алланың Елшісінің (с.ғ.с.) өзі әр жылдың басында Ухуд шейіттерінің қабірлеріне барып былай дейтін: «Сабыр еткендерің үшін сендерге (Алладан) сау-саламат тілеймін! Дүниенің ең тамаша нәтижесі осы!». Алланың Елшісі (с.ғ.с.) кейде Бақи мазаратына барып былай дейтін: «Уа, мұсылмандар елінің тұрғындары! Сәлем сендерге! Біздер де иншаллаһ сендермен қауышамыз. Алла Тағаладан бізге де сендерге де кешірім берсін. Ақырет қорқыныштары мен қиыншылықтарынан амандық пен қорғаныш тілеймін» (Муслим, Жәнәиз: 1002). Міне, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) өлілерге дауыстап тұрып, бата қылған.

Қазақ халқында ертеден бері өліге көбінесе Ясин сүресі оқылады. Бұл да тегін емес. Алланың Елшісі(с.ғ.с.): «Өлілерге Ясин сүресін оқыңдар» деген (Әбу Даууд, Сунән, Жәнәиз 24; Ибну Мәжә, Сунән, Жәнәиз: 4). Ханафилер осы хадиске сүйене отырып «Адам амалдарының сауабын басқасына бағыштай алады. Амалы қырағат, намаз, ораза, садақа, қажылық т.б. барлық түрлерінен болады» деп фәтуа берген. Бірақ Әбу Ханифа, Ахмед ибн Хәнбәл және Имам Мәликтің көзқарасы бойынша Құранды мазар жанында оқу мәкрүһ. Алайда Имам Мұхаммедтің көзқарасы бойынша қабір басында Құран оқуға болады. Тіпті бір хабарда Ахмед ибн Ханбәл да болады деп фәтуа айтып, дәлел ретінде кейбір хадистер мен Ибн Омардан келген хабарды айтады. Ибн Омар қайтыс болар алдында жерлеген соң қабірінің басында Бақара сүресінің басы мен соңындағы аяттарды оқуды өсиет еткенін айтқан.

Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) қабірге зиярат жасауды насихаттаған. Ақыретті ойлап, тәубесіне келу үшін. Ал қабірге барғанда оны тауап етіп, рухынан тілек тілеп күпірлікке баруға еш болмайды. Әрқашан тепе-теңдік сақталуы тиіс.

Өліні қимай жылау мәселесіне келсек Алланың Елшісі (с.ғ.с.) ұлы Ибраһим өлгенде жылаған. Себебін сұрағанда ол: «Бұл – Алланың рақымы. Оның құлдарының жүрегіне қойған. Алла рақымды құлдарына ғана рақым жасайды» дейді (Бухари, Жәнәиз, 44). Алайда Құдайға тіл тигізіп, жаман сөздер айтып, бетін жыртып, айқайлап жылауға болмайды. Бұл үлкен күнә.

Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні, хадисте айтылғандай оразаның, қажылықтың сауабы бағышталса неге Құран сауабы бағышталмасын?! Құранда өлінің артынан садақа беру бар. Бірнеше теңгені өлген кісінің атынан садақа етіп берген, сауабы бағышталғанда Құран сөзінің сауабы жетпей қалғаны қалай! Әрі өліге Құдайдан рақым тілеп, дұға жасау бар. Тірінің дұғасы арқылы қабірде азап көріп жатқан мұсылманның күнәсі кешірілуі мүмкін. Алайда Құран да дұға кітап емес пе? Негізі ең үлкен дұға да осы кітап. Мысалы, Фатиха сүресі толықтай дұғадан тұрады Һәм Алла Тағаланың өзі үйреткен дұғалары тез қабыл болмақ. Онда неге Құран оқып, сауабын бағыштамасқа? Және Құран – кәміл нұр. Ендеше, Құран жеткен қабірдің іші де нұрға толмай ма?

Ассалаумағалейкум!

Сұрағым, осы айда немесе осы келер жақын арада қандай сауап істеп қалатын амалдар бар? солар жәйлі айтып берсеңіз? қандай амалдар бар сауап алып қалатын?

Аллах разы болсын!

Уа ғалейкумуссалам! Дәулет, дінімізде кейбір айлар мен күндердің және түндердің өзіндік ерекшеліктері бар. Әрине мұсылман баласы ондай күндер мен түндерді өздері ойлап тауып, ерекшелемеген. Құран мен Хазіреті Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) хадистерінде айтылғандай және сахабалардың айтқан сөздерін негізге ала отырып, айтулы күндер мен түндерді құлшылықпен өткізуге мән берген. Бізде сол дініміздегі айтулы айлар, күндер мен түндерді шариғаттың рұқсат еткен шарттарына сәйкес өткізе білуімізге болады.

Енді дініміз бойынша өзге айларға қарағанда өзіндік ерекшелігі мен артықшылығы болған айларды атап өтер болсақ, оларға «Исламдағы абзал үш ай (режеп, шағбан, рамазан)» деп аталатынын естен шығармауымыз қажет. Дініміздегі қасиетті күндер мен түндердің көбі осы айлардың ішінде. Сол себепті өзге айларға қарағанда осы тұрғыдан артықшылыққа ие. Бұл жайында ардақты Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) былай дейді: «Режеп Алланың айы, шағбан менің айым, рамазан үмметімнің айы».(Кәшф әл-Хафа І, 423, №1358.)

Бұл айлардың ерекшеліктеріне тоқталып өтейік.

Режеп айы(30 сәуірде басталды)

Режеп айыисламнан алдын арабтар үшін қасиетті айдың бірі болатын. Осы ай кірген кезде араб тайпалары өзара соғыс пен жанжалдарын тоқтатып, қылыштарын қынына, жебесін қорабына салып, ешкімге тимеуге тырысатын. Сондықтан бұл айда араб қауымы өздерін қауіпсіз сезінетін. Өйткені харам айдың бірі болғандықтан өзгелерге қиянат жасау, қанын төгу, ұрып соғу ісін күнә санайтын. Тіпті, әкесін өлтірген жанға да бұл айда қол көтермейтін. Қылмыс жасаған жағдайда қоғам тарапынан қатты айыпталатын. Ал ислам діні келген соң да бұл айдың артықшылығы арта түсті. Осы айда «рағайып» (мамырдың 1-інен 2-ісіне қатаған) түні мен «миғраж» (мамырдың 25-ынан 26-іне қараған) түні бар. Адамзат тарихында қайталанбас мұғжиза болған миғраж оқиғасы осы айдың 27-ші түні. Ол түн Хазіреті Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) Меккеден Құдысқа, ол жерден көк қабатына көтерілуімен ерекшеленеді.

Ай күнтізбесі бойынша 12 ай болған болса, соның ішінде 4 ай харам айлар болып табылған. Құранда бұл жайында Алла Тағала былай дейді:

﴿إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللّهِ اثْنَا عَشَر شَهْراً فِي كِتَابِ اللّهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَات وَالأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ فَلاَ تَظْلِمُواْ فِيهِنَّ أَنفُسَكُمْ﴾

«Тегінде аспан мен жер жаратылған күннен бастап Алла айдың санын 12 етіп белгілеген. Оның төртеуі (Зулқағда, Зулхижжа, Мухаррам, Режеп) соғысуға тыйым салынған айлар. Дінде бұл дұрыс. Бұл айларда сендер өздеріңе зиян жасамаңдар».(«Тәубе» сүресі, 36-аят.)

Харам айларға қатысты Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) былай деген: «Жыл он екі айдан тұрады. Бұлардың төртеуі харам айлар. Оның үшеуі бірінен кейін бірі келеді. Бұл айлар зилқағда, зилхижжа, мухаррам. Төртіншісі болса, режеп».(Сахих Бұхари, Сахих Мүсілім.)

«Харам айларда бір күн ораза ұстап, бір күн ауыз ашқанның артықшылығы көп»,(Әбу Дәуд.) деп бұйырған ардақты Пайғамбар (с.ғ.с.) .

Режеп айы басталғанда ардақты Пайғам-барымыз (с.ғ.с.) былай дұға еткен: «Ей, Аллаһым! Режеп пен шағбанды бізге мүбарак еткейсің. Бізді рамазанға қауыштыра гөр».(Ахмад Ибн Ханбал, Муснәд І, 259)

Режеп айы барысында нәпіл ораза ұстауға болады. Бірақ бір ай бойы ораза ұстау дініміз бойынша бұйрылмаған. Себебі айлық ораза рамазан айында ұсталуы парыз. Ал нәпіл ораза ретінде бірнеше күн ұстауға рұқсат етіледі. Яғни режеп айының 13, 14, 15 күндері ораза ұстау дұрыс болады.

Сайд б. Жубайрден режеп айының оразасы жайында сұралғанда: Ибн Аббасты тыңдадым ол былай деді: «Алланың Елшісі (с.ғ.с.) режеп айында кей жылдары сондай ораза ұстайтын, біз күнде ораза ұстайды дейтінбіз. Ал кей жылы ішіп жеп жүргенін көріп, әсте еш ұстамайтын шығар дейтінбіз».(Сахих Бұхари, Саум.) Демек режеп айында нәпіл ораза ұстасақ, болады екен.

Режеп айының артықшылығы жайында ғалымдар да өз кезегінде жақсы сөздер айтып кеткен. Тілге тиек етер болсақ:

«Мына бес түнде жасалған дұға қайтарыл-майды: рағаиб түні, шағбан айының 15-ші түні, жұма түні, рамазан айтының түні және құрбан айтының түні».(Ибн Асакир.)

«Алла Тағала режеп айындағы жақсы амалдарды көп еселендіреді. Бұл айда бір күн ораза тұтқан адам, бір жыл ораза тұтқан сияқты сауаб алады. Жеті күн ораза тұтқан адамға жаһаннам есіктері жабылады. Сегіз күн тұтқанға жәннаттың сегіз есігі ашылады. Он күн тұтқан адамға Алла Тағала сұрағанын береді. Он бес күн тұтқанға бір мунади (шақырушы) “өткен күнәларың кешірілді” деп айтады. Алла Тағала Нұх алейһиссаламды режеп айында кемеге міндірді. Ол да режеп айын оразамен өткізіп, жанындағыларға да ораза тұтуларын әмір етті».(Табарани.)

Осы айда ерекше атап өтетін мүбарак екі түн бар. Бұлардың бірі – Рағайып түні болса, енді бірі – Миғраж түні. Биыл Рағайып түні мамырдың 1-нен 2-сіне (бейсенбіден жұмаға қараған түнге), Миғраж түні мамырдың 25-нен 26-на сәйкес келіп отыр. Миғраж сөзінің тілдік мағынасы – «көтерілу, биікке  шығу, рухани дәреженің шыңына биіктеу». Осы түні екі дүние Сұлтаны (с.ғ.с.) Алла Тағаланың шексіз құдіретіне куә болып, Оның құзырына көтерілген киелі сапар еді. Пайғамбарымызды (с.ғ.с.) Меккеден Мадинаға һижра жасамастан алдын бір жарым жыл бұрын, яғни 621 жылы режеп айының 26-нан 27-не қараған түні Жәбрейіл періште пырақпен Меккеден Құдыс шахарына апарып, Ақса мешітінде намаз оқып, көкке көтеріледі. Жаратушының рұқсатымен болған таңғажайып кездесу еді. Бұл түн мұсылман мемлекеттерінде және елімізде де ерекше аталып өтіледі. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) өмір тарихында ерекше назар аударатын осы бір түн Жаратушы-ның Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) берген сыйы. Бір түн ішінде Алла Тағала сүйікті құлын, адамзаттың ардақтысы Мұхаммедті (с.ғ.с.) Меккеден Құдысқа, Құдыстан көкке, одан кейін ешбір періштенің жете алмаған мақамдарына көтерген. «Миғраж», яғни «Исра» оқиғасы – өзге пайғамбарларға нәсіп болмаған, тек Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) ғана бұйырған ең үлкен мұғжиза еді.

Бұл жайында Құранда «Исра» сүресінің 1-ші аятында былай деп келтіреді:

 ﴿سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ البَصِيرُ﴾

«Құлын (Мұхаммедті) бір түні өзіне белгілерімізді көрсету үшін Харам мешітінен біз айналасын мүбарак қылған Ақса мешітіне апарған Алла тағала әртүрлі кемшіліктен пәк. Шексіз Ол естуші, білуші».(«Исра» сүресі, 1-аят.)

Ал осы миғраж оқиғасына қатысты біз Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) хадистерінен оқып білеміз. Оның Жәбірейілмен (ғ.с) болған сапарында, көкке көтерілу сәтінде, көктің әр қабатында өзіне дейінгі пайғамбарлармен дидарласқаны турасында хадистерде кеңінен түсіндірілген.

Режеп айының мұсылмандар үшін ең үлкен ерекшелігі Алла Тағала осы түнде 5 уақыт намазды парыз етті. Сонымен қатар осы түнде Алла Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) Бақара сүресінің соңғы 285-286 аятын уахи етті және Аллаға серік қоспаған жанды кешіретінін сүйіншіледі.(Лүтфи Шентүрік. Өрнек ваазлар. – Анкара, 2011. 1 том. 189 бет)

Миғражда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Алладан тікелей перде арқылы уахи алды. Бірақ Раббысын көре алмағанын білеміз. Бұған қатысты мына хадисті айтып өткен орынды болмақ:

«Бірде бірнеше кісімен бірге Мәсруқ деген кісі Хазіреті Айшадан (р.анһа): «Әй, анашым! Мұхаммед (с.ғ.с.) Раббысын көрді ме?» - деп сұрадық. Хазіреті Айша (р.анһа) анамыз: «Айтқан сөзіңнен денем тітіркеніп кетті. Сенің үш қателі сөзден хабарың жоқ па еді? Кім оларды айтса өтірік айтқан болады.

1. Кім саған: «Мұхаммед (с.ғ.с.) Раббысын көрді десе, өтірік айтқан болады», деп:

﴿لاَّ تُدْرِكُهُ الأَبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الأَبْصَارَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ﴾

«Көздер Оған жете алмайды, Ол көздерді көреді»,(«Әнғам» сүресі, 103-аят.) - деген аятын оқыды.

2. Кім саған: «Мұхаммед (с.ғ.с.) ертең болатын нәрсені біледі десе, өтірік айтқан болады», деп   وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَّاذَا تَكْسِبُ غَداً   «Ешкім ертең не істейтінін білмейді»(«Лұқман» сүресі, 34-аят.) аятын оқыды.

3. Кім саған: «Мұхаммед (с.ғ.с.) уахиден бір нәрсе жасырып қалғанын айтса, ол өтірік айтқан болады. Себебі аятта: «Әй, Пайғамбар! Раббың тарапынан түсірілгенді жалғастыр. Егер оны істемесең, елшілік міндетті жалғастырмаған боласың»,(«Мәида» сүресі, 67-аят.) -деп жауап береді».(Сахих Мүсілім, Иман 287)

Шағбан айы(30 мамырда басталады)

Дініміздегі абзал үш айдың екіншісі шағбан. Бұл айда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) нәпіл құлшылы-ғын арттыратын. Әсіресе көбірек ораза ұстайтын. Бұған қатысты Айша анамыз былай дейді: «Алла Елшісінің өзге айларға қарағанда шағбан айындағыдай көп ораза ұстағанын көрмедім. Кейде шағбай айын толық ораза ұстап шығатын».(Сахих Бұхари)

Сахаба Усама ибн Зәйд шағбан айында мұншалықты көп ораза ұстау себебін сұрап: «Уа, Алланың Елшісі (с.ғ.с.)! Сенің шағбан айында ұстаған оразаң секілді өзге айларда ұстағаныңды көрмедім», - дейді. Сонда ардақты Пайғамбары-мыз (с.ғ.с.) былай деп жауап берген: «Шағбан режеп пен рамазан арасындағы адамдар бұдан ғапыл болып жататын ай. Бұл айда амалдар Раббымызға жеткізіледі. Мен де амалымның ораза ұстаған сәтінде жеткізілуін қалаймын»,(Насаи, Ахмад Ибн Ханбал.) - дейді.

Шағбан айындағы ораза ұстауға қатысты тағы бір хадисінде: «Рамазаннан кейінгі ең абзал ораза шағбан айында ұсталған ораза»,(Сунан ат-Тирмизи.) - деген.

Шағбан айында «Бараат» (маусымның 12-інен 13-іне қараған) түні бар. Ол түн шағбан айының 14-інен 15-іне қараған түн. Биылғы жылы бұл түн түнге сәйкес келеді. Осы түнге қатысты Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) ерекше мән бергендігі риуаят етіледі. Тіпті осы түннің артықшылығына байланысты бір хадисте былай дейді: «Шағбан айының ортасындағы түнде құлшылықпен, күндізін ораза ұстаумен өткізіңдер. Ол түні Алла Тағала: «Кешірім сұраған жоқ па, кешірейін. Рызық сұраған жоқ па, рызық берейін. Дерті бар адам жоқ па, шипасын берейін. Не сұраған болса, сұрағанын берейін» дейді. Бұл жағдай таңға дейін жалғасады».(Ибн Мәжә, Иқама 191.)

Пенденің ең көп ғапыл қалатын сәті түннің соңғы үштен бір бөлігі. Хадистерде айтылғандай Жаратушы Жаббар Иеміз түннің соңғы үштен бір бөлігінде өзіне жалбарынған пенделерінің дұға тілектерін қабыл ететін сәт. Алайда пенде бұл уақытта тәтті ұйқыда болып, ғапылдық етеді. Сондықтан бараат түніне қатысты осындай сүйінші хабарды Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтып кеткендіктен ол түнде ғапыл қалмау керек. Олай болса, осы түнде көбірек құлшылық етіп, жасаған күнәларымыз үшін тәубе етіп, Алладан кешірім сұрайық ағайын.

Рамазан айы(28 маусымда басталады)

Рамазанайын тек абазал айлардың үшіншісі ғана емес он бір айдың сұлтаны, айлардың ұлығы деп білеміз.

Рамазан айының өзге айлардан ерекшелейтін, қасиетті болуы мен  өзіндік артықшылығы бар. Сол артықшылықтарын атап өтер болсақ.  Біріншіден, Алла Тағала Құранды осы қасиетті айда түсірді. Оған қатысты Құранда былай дейді:

شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَىٰ وَالْفُرْقَانِ ۚ فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ ۖ وَمَن كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ۗ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ﴿١٨٥﴾

«Рамазан адамдарға тура жол нұсқаушы, ақ пен қараны айырушы, бекем тұтынатын жолбасшы ретінде Құран түсіріле бастаған ай. Рамазан айы туғанын көрген адам бірден ораза ұстайтын болсын. Егер біреулер ауру болып, әйтпесе жолсапарда жүрсе, онда басқа күндерде өтесін. Алла сендерге жеңілдік болуын қалайды, ауырлық түсіргісі келмейді. (Ауызда-рың ашық кездің қазасын өтеп), ораза күннің санын толтырыңдар. Сендерді тура жолға бастаған Алланы мадақтаңдар. Оған шүкірші-лік етіңдер».(«Бақара» сүресі, 185-аят.)

Екіншіден, рамазан айында Алла Тағала исламның 5 парызының бірі болған ораза ұстауды осы айда парыз етті. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) Меккеден Мадинаға 622 жылы қоныс аударуынан кейін бір жарым жылдан соң, яғни 624 жылы шағбан айының 10-шы күні ораза парыз етілді. Ораза парыз болмастан алдын тағы бір маңызды оқиға болғанын тарихтан білеміз. Яғни Алла мұсылмандарға құбыла ретінде «Мәсжидул харамға» қарауды әмір еткен еді. Бұл жайында Бақара сүресінің 144-ші аятында бұйырған:

قَدْ نَرَىٰ تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ ۖ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا ۚ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ۚ وَحَيْثُ مَا كُنتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ﴾

«Біз сенің аспанға қарап, құбыла іздей бергеніңді көріп тұрмыз. Өзің ұнататын тарапты құбыла етеміз. Енді жүзіңді Мәсжидул харам жаққа бұр. Қайда жүрсеңдер де жүздеріңді солай қаратыңдар».(«Бақара» сүресі, 144-аят.)

Ораза парыз болған соң көп кешікпей артынан Бәдір соғысының болғанын, ол соғыста мұсылмандар мүшриктерді жеңгенін баршамыз білеміз.

Үшіншіден: рамазан айының артық-шылығының бір себебі, Алла осы айда мың айға татырлық бір түнді мұсылман пендесіне тарту етті. Ол түнге «Қадір» (маусымның 23-інен 24-іне қараған) түні деп атаймыз. Бізден алдыңғы үмметтерге нәсіп болмаған мұндай берекелі де сауабы мол түн осы айдың еншісінде. Құранда бұл жайында былай дейді:

إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ ﴿١﴾ وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ ﴿٢﴾ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ ﴿٣﴾ تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ ﴿٤﴾ سَلَامٌ هِيَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ ﴿٥﴾

«Анығында Біз (Құранды) Қадір түні түсірдік. Қадір түнінің не екенін білесің бе? Қадір түні мың айдан артық. Сол түнде Алланың әмірімен барлық істі реттеу үшін періштелер және Жәбірейіл түседі. Бұл түнде таң атқанша сәлемі жалғасады».(«Қадір» сүресі, 1-5 аяттар.)

Қадірлі жамағат! Дінімізде бұйрылғандай кейбір айлардың өзіндік ерекшеліктері бар. Сондықтан жоғарыда айтып өткеніміздей режеп, шағбан мен рамазан айы «Исламдағы абзал үш ай» деп аталуының мәнісі осылай.

Осы айларда шариғатымызда айтылғандай құлшылығымызды арттыра түсейік. Алла жасаған құлшылығымыз бен ниетімізді қабыл етсін!