Ассаляму ъалейкум! Мен балабақшада жұмыс жасаймын онда кейбір намаз уақыттары болғанда намаз оқуға мүмкіншілік болмай қалады. Балаларға қарайтын адам болмай қалады. Сондай жағдайда не  істеуге болады?

Нұргүл 

Уағалайкум сәләм уа рахматтулахи уа баракатух. Уақытын өткізіп алсаңыз, қаза болады. Кейінірек қаза қылып оқисыз.

Біздер, ханафи мазхабында жоқ нәрсені істесе болады ма?

Самат 

Ханафи мазхабы жоқ нәрсені айтпайды. Жоқ дегеніміз шариғаттың тыйғаны. Жоқ нәрсеңіз шариғатқа қарсы болмаса жасауға болады.

Ассаламу алейкум  уа рахматуллахи уа баракатуһ! Роббиғфирли деп айтыла ма?

Рахат 

Уағалайкум сәләм уа рахматтулахи уа баракатух! Иә, болады. Мағынасы: «Аллаһым мені кешіре гөр». Көбірек айтқан жөн.

Ассаламу алейкум!аср мен ақшам намаздарының уақыты туралы айтсаңыз. Бұл екі намаздың соңғы уақыты қай уақыт?

Берік 

Уағалайкум сәләм уа рахматтулахи уа баракатух!  Қазіргі уақыттаЕкінті 15:39, Шам 17:27, Құптан 18:51  уақытында кіреді. Аср намазын шам уақыты кіргенге дейін, шам намазын құптан уақыты  кіргенге дейін оқуға болады.

Ассалаумағалейкүм! Егер имам қателессе не істеу керек? Намаз  қандай кезде бұзылады? Макрух уақыттарда ешқандай намаз оқылмайды ма? Толық жауап берсеңіздер. Алла разы болсын, рахмет.

Әлішер  

Уағалайку м сәләм уа рахматтулахи уа баракатух.

1. Намазда қателессе сәһу сәжде жасау керек. Сәһу сәждесі (қателік сәждесі) намазда кеткен кейбір қателіктер мен кемшіліктерді түзету мақсатында намаз соңында орындалатын әрекет. Бұл – уәжіп[1].  Өйткені, Пайғамбарымыз бір хадисінде: «Кім де кім намазда күмәнданса сәлем беріп, екі сәжде жасасын», - дейді. Тағы бір хадисінде:«Намаздағы қателіктерге, сәлемнен кейін екі сәжде бар»[2], - деген.  

Бұл сәждені жасайтын адам соңғы отырыста « әттахиятты» оқығаннан кейін екі жаққа сәлем беріп, қайта «Аллаһу әкбәр» деп, екі рет сәждеге барып, қайта отырады. Одан кейін әрі қарай қайтадан «әттахият» оқып, артынан салауат және дұға оқып, сәлем беріп намазын бітіреді. Егер Имам қателессе, тек қана бір жағына сәлем беріп, екі сәжде жасайды[3].  Имран бин Хусайнның риуаят етуі бойынша: «Пайғамбарымыз (с.а.у) имам боп тұрып қателсекен еді, (намаз соңында) екі сәжде жасап артынан тәшәһһуд оқып, сәлем беріп намазын аяқтады»[4]

Сәһу сәждесі жасалатын қателіктер төмендегідей:

1. Намаздың уәжіптерін ұмытып орындамаса (парыздарын ұмытса намаз бұзылады). Мысалы, фатиханы ұмытып оқымау, екінші отырысқа отырмау, тәшәһһуд дұғасын оқымау, құнут дұғасын оқымау т.б.;

2. Намаздың парыздарын артығымен істеп қойса.Мысалы, екі сәжденің орнына үш сәжде бір рукуғтың орнына екі рукуғ жасау сияқты; 

3. Намаз ішінде дұға оқылатын жерлерде, құран оқыса. Мысалы, рукуғда, қағдада (тәшәһһуд отырысы) оқылатын дұғаның орнына құран оқып қою осыған жатады;[5].

 4. Намаздың парызын кешіктірсе. Мысалы, төрт не үш рәкәғатты намаздардың бірінші отырысында тәшәхуттан кейін салауат, дуға оқып қойса сәһу сәжде жасау міндет.

[1] Сәмәрқанди, Тухфатуль Фуқаһа – 1/209 бет.
[2] Әбу Дауід - 1033. Сахих хадис.
[3] М.Исаұлы, Қ.Жолдыбайұлы, Ғылымхал, 264 бет. Алматы.
[4] Әбу Дәуід – 1039 хадис,
[5] Маусули, Ихтияр – 1/247 бет.

2. Намазды бұзатын нәрселер:

1.       Үзiрсiз жөтелу немесе қақыру. 

2.       Намаз оқып жатқан кiсiнiң, басқа бiреу түшкiргенде«Ярхамукаллаһ» деп айтуы. 

3.       Намазын жеке оқып жатқан кiсi жанындағы жамағаттаимамның жаңылғанын байқап, ескертсе немесе жөндесе өзінің намазы бұзылады. Егер имам да бұл кiсiнiң жөндегенiне ұйып жөндеп оқыса, имамның да намазы бұзылады. 

4.       Намаздың iшiнде «Ла илаһә иллаллаһ» десе, бiрақ мақсаты жауап болса намазы бұзылады. Егер мақсаты бiлдiру болса намазы бұзылмайды.

5.       Әурет жерiнiң ашылуы.

6.       Ауру немесе басқа бiр дерт себебiмен жылау. (Жаннат немесе тозақ есiне түсiп, соны ойлап жыласа бұзылмайды)

7.       Қолымен және тiлiмен сәлем алу. 

8.       Қаза намаздарының саны бестен аз болып, намазда тұрғанда есiне түссе. 

9.       Намазда тұрғанда бiр iс-әрекет жасаса, оны сыртынан көрген адам намаз оқып жатқан жоқ деп ойласа намазы бұзылады. 

10.   Намазда тұрғанда бiр нәрсе жеу немесе iшу. 

11.   Намазда тұрғанда сөйлеу. 

12.   Имамнан басқасының қатесiн жөндеу. 

13.   Намазда тұрғанда күлу. 

14.   Намазда тұрғанда ыңылдау.

3. Мәкрүһ уақыттар Парыз намаздар үшін мұстахап уақыттар болғанындай, жалпы намаз оқудың мәкрүһ уақыттары да бар:

1. Күн көкжиектен шығып, найза бойы көтерілгенге дейінгі уақыт. Бұл шамамен 40-45 минуттай уақыт.

2.  Күннің дәл тас төбеде тұруы. Яғни, күннің ең биікте болған кезеңі. Бұл уақыт бесін уақыты кіргенге дейін созылады.

3. Күннің сарғайып батуға бет алған мезгілі. Шамамен бұл да күн батуға 40-45 минут қалған уақыт. Бұл уақытта сол күннің тек намаздыгер намазын мәкрүһ түрде оқуға болады.

Бұл үш уақытта ешқандай қаза намазы да, жаназа намазы да оқылмайды. Бұл үш уақыт жайлы Уқба ибн Амир әл-Жуһени (р.а.) былай дейді: «Аллаһ Елшісі (с.а.у.) үш уақытта бізге намаз оқу мен өлілерімізді жерлеуімізге тыйым салды: Күн шығып көтерілгенге дейін, күн дәл тас төбеге шығып, төмен түсе бастағанға дейін және күн батуға бет алған уақытта» (Муслим, Мусафирин, 293; Әбу Дәәуд, Жәнаиз, 51; Тирмизи, Жәнаиз, 41). Осы уақыт сыртында оқысаңыз болады.

Ассалаумағалейкум! Мен өзімнің нәпсіме ие бола алмай, кей кезде сыра ішіп қоямын. Бірақ  артынша өкінемін. Жұма намазға барғым келеді. Намаз оқу үшін қырық күн мешітке бармау керек дейді ғой осыны сұрайын деп едім.

Шаттық 

Уағалайкум сәләм уа рахматтулахи уа баракатух! Шайтанға ілесе бермеңіз. Сыра дінімізде харам үкімінде. 40 күнді күте берсеңіз өміріңіз жетпей кетеді. Тездетіп Аллаһ Тағаладан кешірім сұрап, бұл күнәні қайта жасамаймын деп жұма намазын бастаңыз. Келуіңізге тілектеспіз.

Ассалаумагалейкум уа раhматуллаhи уа баракатуh! Тахаджуд намазы қалай  оқылады және қай кезде? Толығырақ мәлімет берсеңіздер. Алла разы болсын!

Сандуғаш 

Уағалайкум сәләм уа рахматтулахи уа баракатух. Тәһәжжүд намазы – түннің үштен екі бөлігі өткеннен кейін және таң намазы кіргенге дейінгі аралықта оқылатын нәпіл намаз. Тәһәжжүд – ұйқыны тәрк ету (бұзу) дегенді білдіреді. Түнде оқылатын нәпіл намазы күндіз оқылатын нәпіл намаздарға қарағанда құнды саналады. Өйткені түнде ұйқыны бұзып, тұру нәпсіге ауыр тиеді. Хадис шәрифте де былай делінеді:«Ғибадаттың абзалы – машақатпен болғаны.» (М. Фәлаһ, Ибни Әсир-Нихайа) 

«Амалдардың құндысы аз да болса, үнемі жасалатыны.»деген хадис шәрифте машақаты көп ғибадатты анда-санда жасаудан, машақаты аз ғибадатты үнемі (күнде) орындап тұрудың пайдалы екендігі білдірілген. (Бәйһақи) 

Түнде тұрып оқылатын намаз өте құнды. Хадис шәрифтерде былай делінеді:

«Түнде сәре уақытында оқылатын екі рәкат намаз дүние мен дүниенің  ішіндегілерден де құнды. Бұл намаз машақат бермегенде, үмметіме парыз қылар едім.» (Дәйләми) 

«Парыздардан кейінгі ең құнды намаз – түнде оқылатын намаз.» (Муслим) 

«Сәлемді жаятын, аш адамды тойдыратын, сила-и рахим(туған-туыстармен араласатын, оларға қамқорлық) ететін болсаңдар және адамдар ұйықтап жатқанда түнде тұрып намаз оқитын болсаңдар амандықпен жаннатқа кіресіңдер.» (Тирмизи) 

«Мұсылманның беделі түнде тұрып намаз оқуында.»(Хатиб) 

«Тәһәжжүд намазы күнәларды кешіртетін салихтердің амалы болып, ауруларға да шипа береді.» (Тирмизи) 

«Жатар кезде түнде тұруға ниет еткен адам, таңға дейін ұйықтап қалса да, түнгі намазды оқығандай сауапқа қауышады, ұйқысы да өзіне садақа болады.» (Нәсаи)

Сәске және тәһәжжүд намаздарының да сүннет болған ең көп мөлшері 12 рәкат, ал әууәбин намазының сүннет болған ең көп мөлшері 6 рәкат. 

Дуxа намазын қай кезде оқиды?

Сәнім  

Дінімізде күннің астыңғы шетінің сыртқы (көрінетін) горизонт сызығынан бір найза бойы көтерілген және күннің тұнық (таза, ашық) аспанда тікелей көзбен қарай алмайтындай дәрежеде жарқыраған кезіДуха уақыты немесе Ишрақ (сәске) уақыты деп аталады. Духа уақтында күннің центрінің шынайы горизонттан биіктігі 5 градус. Бұл уақыт күн шығарда басталатын керахат уақытының соңы. Яғни күн шығуымен осы уақыт аралығында намаз оқу тахриман (харамға жақын) мәкрух болады.

Духа уақыты Қазақстан секілді ендік өлшемдері 40-45 градус арасындағы елді мекендердің оңтүстігінде күннің шығуынан шамамен 53 минуттан кейін, орталығында шамамен 1 сағаттан кейін, ал солтүстігінде шамамен 1 сағат 24 минуттан кейін кіреді. Нақты уақытын білу үшін Біздің сайттағы намаз кестесінің астындағы «Намаз уақыттары» деген линкке кірсеңіз, “қала іздеу” деген ұяшықты пайдаланып өзіңізге қажетті қаланың бетіне кіре аласыз. Ашылған беттен сол жағының ең төменгі жағынан   деген түймешені басқанда жаңа ашылған беттен бір жылдық намаз және намазға қатысты 14 уақыттың кестесін көре аласыз. Әр кестенің жоғарысында күні “day” айы “month” деген жазулармен білдірілген.Кестедегі солдан санағанда төртінші реттегі уақыт духа уақыты болып табылады. Духа уақыты кіргенде екі рәкат духа (ишрақ) намазын оқу сүннет. Айт намаздары да осы уақытта оқылады.  

Духа уақытында ең кемі екі рәкат намаз оқу өте сауапты болады. Хадис шәрифтерде былай делінеді:

«Күнде екі рәкат духа намазын оқыған адамның күнәлары теңіздің көбігіндей де болса, кешіріледі.» (Ибн Мажә, Тирмизи, Әбу Дауд)

«Әр адамның буынындай мөлшерде садақа беруі керек. Субханаллаһ, Әлхамдулиллаһ, Лә илаһа иллаллаһ немесе Аллаһу әкбар деп айту садақа болады. Жақсылықты уағыздау, жамандыққа кедергі болу да садақа болады. Духа намазы болса бұлардың барлығының орнын басады.» (Мүслим)

«Күнде екі рәкат духа намазын оқыған адам, туылған күніндегідей күнәсіз болады.» (Әбу Яла)

«Екі рәкат духа намазын оқыған адам ықылассыздардан болмайды. Төрт рәкат оқыған адам ғибадат етушілерден болады. Алты рәкат оқыса бұл намазы сол күнге жеткілікті болады. Сегіз рәкат оқыған адам дүниелік нәрсені тәрк етіп мойынсұнған құлдардың қатарынан жазылады. Он екі рәкат оқыған адам Жұмақта арнайы зәулім сарайға қауышады.» (Табарани)

«Жұмақтың Духа деген бір есігі бар. Бұл есіктен тек духа намазын оқығандар кіреді.» (Табарани)

«Екі рәкат духа намазы қабыл болған бір қажылық пен умраға тең болады.» (Әбушшәйх)