Қателесіп, әдейі немесе біреудің қинауы арқылы жасалған кейбір күнәлардың кешірілуі үшін Исламда өтеу жолдарының әрбіріне «кәффарат» делінеді. Бұл
- әрі ғибадат, әрі осы дүниелік жаза. Фиқһта бес түрлі кәффарат бар.

1. Ораза кәффараты

Кімде-кім Рамазанда әдейі ешқандай себепсіз ораза- сын бұзса, оған кәффарат ретінде бір құлды немесе күңді азат етуі, егер оған шамасы жетпесе, екі ай қатарынан ораза ұстауы, егер бұған да күші жетпесе, алпыс жоқ-жітікті тамақтандыруы тиіс. Құранда бұл жайлы

348 Бақара, 2/184. 349 Бақара, 2/186.3 350 Хаж, 22/78.
 
былай делінеді: «Бастаған ізгі істеріңді бұзбаңдар»351. Пайғамбарымыз былай дейді: «Кімде-кім Рамазан- да оразасын бұзса, оған зиһар жасаған адамға тиісті (кәффарат) жүктеледі». Бірақ Рамазан оразасынан тыс оразаларға тек қана қаза керек.

2. Қателесіп мұсылманды өлтірудің кәффараты

Қателесіп бір мұсылманды өлтірген адамға «диәт» (құн) өтеу - уәжіп. Мұнымен қоса оған кәффарат өтеуі тиіс. Ол - бір құлды азат ету, оған шамасы жетпесе, екі ай бойы үзбей ораза ұстау. Құранда «Мұсылманға мұсылманды өлтіру - жараспайтын іс-әрекет. Бірақ қателесіп өлтірсе, бір мұсылман құлды азат етуі әрі өлген адамның иесіне құнын төлеуі тиіс»352 делінеді.

3. Зиһар кәффараты

Зиһар - Исламнан бұрынғы дәуірде араб әлемінде әйелдерді  талақ етудің бір жолы болатын. Күйеуі әйелін талақ еткісі келсе оған: «Сен маған анамның арқасы секілдісің» немесе «Сен маған анамдайсың» дейтін. Пайғамбарымыздың  (с.а.у.) заманында да бір сахаба әйеліне ашумен осылай айтады. Кейіннен Пайғамбарымызға (с.а.у.) мән-жайды түсіндіріп,  өзінің кәрі әрі бала-шағасына қарайтын шамасы жоқ екенін баян етеді. Пайғамбарымыз  (с.а.у.) сол кезде бұл істің үкімін сұрап, Аллаһқа дұға еткенде, мына аят түседі:
«Расында, Аллаһ ері жайында Аллаһқа шағым айтып, сенімен таласқан әйелдің сөзін естіді. Аллаһ екеуінің сөйлескендерін де естиді. Аллаһ - толық естуші және

351 Мұхаммед, 47/33.
352 Ниса, 4/92
 
толық көруші. Ей, иман еткендер! Сендерден жұбайларын зиһар еткендердің әйелдері аналары емес. Олардың аналары өздерін тапқандар ғана. Сөзсіз, олар теріс әрі жалған сөз сөйлейді. Шынында, Аллаһ - аса кешірімді әрі рақымды. Жұбайларын зиһар еткендер, сосын айтқан сөздерінен қайтса, әйелінен қосылудан бұрын бір құл азат етуі керек. Міне, сендерге осы нұсқау берілді. Аллаһ не істегендеріңді толық біледі. Егер құл таба алмаса, әйеліне қосылудан бұрын тұтас екі ай ораза ұстасын. Оған да шамасы келмесе, алпыс аш кісіні тамақтандырсын. Бұл Аллаһқа және Елшісіне иман келтірулерің үшін. Сондай- ақ осы Аллаһтың шектері. Қарсы болушыларға жан түршігерлік азап бар»353. Бір мұсылман кәффарат ретінде бір құлды босатып, егер оған шамасы жетпесе, екі ай қатарынан ораза ұстайды. Бірақ бір ер кісі әйеліне «Сен маған анам секілдісің немесе анама ұқсайсың» деуі оның ниетіне байланысты. Егер әйелінің жақсылығын айтқысы келсе, оған еш нәрсе керек емес. Зиһарды меңзеген болса, зиһар үкімін орындайды. Талақты меңзеген болса, онда
«байин» талақ деп есептеледі. Ал егер ешқандай ниеті жоқ болса, бұл сөз айтылмағандай болып қала береді.

4. Қажылықта ихрам кезінде шаш алдырудың кәффараты

Құранда қажылықта ихрам киген адамдар үшін белгілі тыйымдар қойылған. Міне,  ихрам кезінде уақытынан бұрын шаш алдырмау - осы тыйымдардың бірі. Сондықтан ихрам кезінде бір адам басының төрттен бірін немесе одан көбін не сақалының төрттен бірін ал- дырса, жаза ретінде бір құрбан шалуы керек. Төртте

353 Мүжаделе, 58/1-4.
 
бірінен азын алдырса, садақа беру керек. (Толығын қажылық бөлімінен қараңыз).

5. Ант кәффараты

Аллаһ атымен бір нәрсе үшін ант етіп, кейін осы антын бұзған адамға кәффарат керек. Бұл - бір құлды азат ету немесе он жоқ-жітіктің  бір күндік азығын беру немесе он жоқ-жітікті орташа киіммен киіндіру. Егер де бұлардың ешбіріне күші жетпесе, үш күн қатар ораза ұстау керек. Оразасын толық ұстай алмаған кезде қайта басынан ұстау керек. Құранда: «Аллаһ анттарыңдағы бос сөзді есепке алмайды. Алайда, біле тұра берген анттарыңнан жауапкер етер. (Ант бұзсаңдар) оның төлеуі: Үй-іштеріңе орта есеппен жегізетін он жарлы- ны тамақтандыру не оларды киіндіру немесе бір құл азат ету. Мұны таппаған біреу үш күн ораза ұстау»354  - делінген. Ант кәффараты үшін он кедейге пітір садақасы өлшемінде бір нәрселер беруге болатыны сияқты, бір кедейге он күн беруге де болады. Сонымен қатар, бір кедейге он күн киім беруге де болады. Пайғамбарымыз (с.а.у.) былай дейді: «Кімде-кім бір нәрсе үшін ант етіп, кейін одан жақсысын көрсе, антын бұзып, кәффарат берсін»355.