Қазақ халқының рухани болмысын қалыптастыруда дін мен дәстүрдің алар орны ерекше. Дін – адамзаттың рухани өзегін құрайтын, әлемді, өмірді тануға бағытталған ілім болса, дәстүр – белгілі бір халықтың ғасырлар бойы қалыптасқан өмір сүру салты, мәдениеті мен құндылықтарының жиынтығы. Қазақ қоғамында бұл екеуі бір-бірін толықтырып, ұлттың дүниетанымын, мәдениетін, моральдық-этикалық нормаларын қалыптастырды. Сондықтан дін мен дәстүрді бөле-жара қарау — тарихи шындыққа, халықтың болмыс-бітіміне қайшы.

Дін мен дәстүр: ұғымдық негіздері.

* Дін– Жаратушыға сену, Оның әмірлері мен тыйымдарын орындау, рухани тазалық пен ізгілікке ұмтылу.

* Дәстүр– ұлттың өмір сүру дағдысы, салт-сана, әдет-ғұрып, жол-жоралғы.

Дін мен дәстүр – бір-біріне кереғар емес, қайта бірін-бірі толықтырып, үйлесім табатын құбылыстар. Әсіресе, қазақ халқының ислам дінімен біте қайнасуы ұлттық салт-дәстүрге ерекше рухани мазмұн берді.

  Тарихи сабақтастық:

Қазақ жеріне ислам діні VIII ғасырда келіп, Х ғасырда ресми түрде қабылданды. Содан бері ислам қазақтың дүниетанымына, сөз өнеріне, құқықтық жүйесіне, күнделікті өміріне терең еніп, ұлттық дәстүрмен астаса дамыды.

Мысалы:

* Бата беру – исламдағы дұға ету дәстүрінің көрінісі.

* Қонақ күту – пайғамбар хадистерінде мадақталған қонақжайлық қасиетінің қазақы дәстүрмен үндесуі.

* Құрбан шалу – исламдағы Құрбан айт мейрамының қазақы салтпен үйлесуі.

* Құдалық, некелесу, жаназа рәсімдері – ислам шариғаты мен қазақы жөн-жоралғының үйлесімділігі.

Дәстүрлі діннің қоғамдағы орны:

Қазақтың дәстүрлі діні – ханафи мазхабына негізделген сүнниттік ислам. Бұл бағыт – кеңшілік пен төзімділікті, ғылым мен тәрбиеге басымдық беруді насихаттайды. Мұндай бағыт ұлттың ділін бұзбай, қайта оны дамытып, рухани тұрғыдан байытады.

Ислам діні қазақ халқының:

* Отбасылық тәрбие жүйесіне (ата-анаға құрмет, бала тәрбиесі),

* Әлеуметтік қатынасына (жақсы көрші, ағайынға көмектесу),

* Моральдық-этикалық құндылықтарына (ұят, обал, сауап, күнә) терең әсер етті.

  Бүгінде жаһандану мен модернизация үдерісі ұлттың рухани негіздеріне сын-тегеурін туғызып отыр. Осындай кезеңде дін мен дәстүрдің үйлесімді сабақтастығын сақтау – ұлттың бірлігі мен болашағының кепілі.

Қоғамымызда:

* Таза діни ұстанымды дәстүрге қарсы қою,

* Дәстүрді шариғатқа қайшы деп тану,

* Радикалды ағымдар мен діннен алшақтық – осы тепе-теңдікті бұзады.

Сондықтан қазіргі жастарға дін мен дәстүрдің өзара сабақтастығын дұрыс түсіндіру – имандылық пен ұлттың рухани иммунитетін күшейтудің басты жолы.

  Қорытынды:

Дін мен дәстүр – қазақ халқының рухани тірегі. Бұл екеуін бөлектеу – ұлттың тарихи жадына, мәдени мұрасына, діни болмысына жасалған қиянат. Қазақтың дәстүрі – ислам құндылықтарымен біте қайнасқан, ал ислам – дәстүрді рухани тұрғыдан байытқан. Сол себепті дін мен дәстүрді үйлестіре отырып, ұлттық рухты сақтау – бүгінгі және келешек ұрпақтың басты міндеті деп санаймын. Алла Тағала елімізді аман, жұртымызды тыныш етсін.

Ахат Қайыпбергенұлы

"Әбдірашит ата" мешітінің имамы