«Азан» – мұсылмандарды намазға шақыру болып табылады. «Азаншы» дегеніміз – Ислам дінінде намаз уақыттарын белгілеу үшін мешіттерде арнайы сөздерді дауыстап айтып, азан шақыратын адам. Ханафилер бойынша, азаншы ер кісі, ақыл-есі түзу, сүннетті  және намаз уақыттарын жақсы білетін адам болу тиіс. Қараңғы, пасықтардың, әйел адамның, жүніп кісінің, дәретсіз адамның азан шақырып, қамат айтуы -мәкрүһ. Азаншының қызметі өте маңызды және құрметті, себебі ол мұсылман қауымына намаз уақыттарының кіргенін жеткізеді және оларды дұғаға шақырады.

Азаншының әдептілігі мен кәсіби міндеттері мыналарды қамтиды:

Діни, шариғи білім: Азаншы Исламның негізгі қағидаларын, намаз уақыттарын және дұға ету ретін жақсы білуі керек. Бұл білім амалдың дұрыстығы мен дұға әдебін сақтауға көмектеседі. Азаншының жатталған дұғалар мен салауаттарды дұрыс айтуы, араб тілінде айту, дұғаларды оқу реттілігін сақтай білуі маңызды.

Әдептілік: Азаншы басқа адамдарға құрметпен қарауы керек. Оның жүріс-тұрысы, сөйлеген сөзі мен іс-әрекеттері мұсылман қоғамында үлгі болуы тиіс.

Тәртіптілік: Азаншы өз қызметінде тәртіпті әрі жүйелі болуы керек. Намаз уақытын дәл анықтап, азанды белгіленген уақытында айту маңызды. Бұл мұсылмандарға намаз уақытын дұрыс хабарлау үшін қажет.

Дауыстың сапасы: Азаншының даусы анық, әдемі және тыңдаушыға жағымды болуы маңызды. Азанның дауысы жоғары әрі әсерлі болғаны жөн. Дауыстың күштілігі мен сөздердің түсінікті болуы, дұға кезінде кедергісіз, ықыласпен айтылуы маңызды. Бұған мына хадис дәлел: «Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) жиырма адамға азан оқытты. Әбу Махзураның дауысы ұнап, оған азан үйретті».

Азанның оқылуы: Азан сөздері созылып оқылады. Қамат керісінше тез оқылады. Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) Хазіреті Біләлға былай деді: «Біләл, азан шақырған кезіңде сөздерін созып оқы. Қамат (тәкбір) айтқан кезде тез-тез оқы». Азан мен қамат арасында аздап уақыт бөлген абзал. Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) Біләлға: «Біләл, азан мен қамат арасында тамақтанып отырған адамның тамағын асықпай бітіріп, асықпай қажеттіліктерін өтейтіндей уақыт бер» - деді.

Сабырлылық және төзімділік: Азаншы мешіттің, қоғамның ортасында жұмыс істейді, сондықтан ол қоғамдық тыныштық пен тәртіпті сақтауға барынша тырысуы керек.

Жеке тәртіп пен тазалық: Азаншының жеке тәртібі мен тазалығы оның қоғамдық рөліне сай болуы керек. Жақсы үлгі көрсетіп, адамгершілік нормаларын сақтауы маңызды.

Мәдени әдеп: Азаншы өз қызметін орындау барысында мәдениет пен әдептілік нормаларын сақтау қажет. Бұл оның қоғамдағы рөліне сай болуын қамтамасыз етеді.

Құрмет пен сабырлылық: Азаншы өзінің жұмысы барысында басқа адамдарға құрметпен қарауы керек. Ол өз қызметіне жауапкершілікпен қарауы, адамдардың жынысына, жасына немесе әлеуметтік жағдайына қарамастан, бәріне бірдей құрмет көрсетуі тиіс. Сондай-ақ, қоғамдық орындарда сабырлы және төзімді болу маңызды.

Ұқыптылық: Азаншы өзінің жеке тәртібіне, киіміне және тазалығына мән беруі керек. Ол әрдайым таза әрі ұқыпты болуы тиіс. Мұның өзі оның діни міндетіне деген құрметін көрсетеді. Азаншының рөлі Ислам қоғамында үлкен құрметке ие, әрі ол өзінің діни міндетін адал орындауы арқылы көпшілікке үлгі бола алады. Азаншының әдебі оның кәсіби міндеттерін тиімді және өзгелерге құрметпен орындауын қамтамасыз етеді. Азанның дұрыстығы мен әсері көп жағдайда азаншының әдептілігіне байланысты қоғамда жоғары бағаланады.

Намаздан тыс және кейбір себептерге байланысты азан айту - мәндүп.

- Бала дүние есігін ашқанда құлағына азан айту. Алла Елшісі Хазіреті Хасан туылғанда құлағына азан айтқан.

- Соғыс уақытында, өрт жағдайында азан айту.

- Қатты ашуланған, науқастанған, жаман мінезді адамның немесе жан-жануардың құлағына азан айту - мәндүп.

- Сонымен қатар жын мен шайтанның қорқынышты бір бейнеде көрінген кезде, бұлардың кесірінен сақтану үшін азан оқылады. Өйткені, шайтанның азан айтылған кезде қашатындығы хадисте жеткізілген.

Тілеуқұлов Қанат Тұмарбекұлы
Жамбыл облысы, Байзақ ауданы, Бурыл ауылы 
«Шолпан Дәуіт» мешітінің имамы