Қазақ халқының қонақжайлылық дәстүрі ұрпақтан-ұрпаққа беріліп келе жатқан қазына, оның ішінде құдайы қонақтың орны ерекше. Бұл ұғым халқымыздың ұлттық болмысын, адамгершілігін, мәрттігін айқындайтын тұғыр. Құдайы қонақ – тек қонақ емес, ерекше мәртебеге ие, әрі ислам діні мен қазақ халқының дәстүрінде ерекше орын алған тұлға. Бұл аталмыш мақаламда құдайы қонақтың дінімізде және дәстүрімізде қаншалықты маңызды екенін қарастырып өтпекпін.

Құдайы қонақтың қазақ дәстүріндегі орны

 Қазақ халқының қонақжайлылығы ғасырлар бойы қалыптасқан мәдениет, ол әрбір қазақ отбасында қонаққа деген ерекше құрмет пен қамқорлықты талап етеді. Құдайы қонақ дегеніміз – бұл өте сирек келетін қонақ, оның келуі үйге береке әкеледі деп саналады. Қазақ халқында құдайы қонақтың келуі үлкен мәртебе болып табылады. Мұндай қонаққа бірінші кезекте ерекше құрмет көрсетіліп, дастарханға ең жақсы тағамдар жайылады. Бұл ұғымды тек қана қонаққа құрмет көрсету ретінде түсінуге болмайды. Құдайы қонақтың келуі — тек үй ішіндегі ғана емес, бүкіл ауыл-аймақтың қуанышы. Қонақтың келуін қазақтар «құдайдың қалауымен келген қонақ» деп, оған ешқандай міндет жүктемей, керісінше, бәрін жасауға тырысады. Ол үшін арнайы дайындық жасалып, қонақтың жайлылығы мен көңіл-күйі бірінші орынға қойылады. Бұл дәстүр бүгінгі күнге дейін сақталып, ауылдарда жиі орын алады.

Асыл  дініміздегі қонаққа деген құрмет.

 Құдайы қонақ ұғымының негізінде исламның қонаққа деген құрметі жатыр. Ислам дінінде қонаққа ерекше көңіл бөлінген, оны қабылдау және құрметтеу – мұсылмандар үшін үлкен сауап болып табылады. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.а.у) хадисінде былай дейді:

*"Қонақ — Алланың сыйы. Егер сендер қонаққа құрмет көрсетсеңдер, ол сендерге береке әкеледі."*

Бұл хадис қазақ халқының дәстүрімен тығыз байланысты. Халқымыз да қонаққа құрмет көрсету арқылы оның келгенін Алланың рақымдылығы деп түсінген. Ислам дінінде қонақтың үш күнге дейін үйде қабылдануы міндетті. Қонаққа ең жақсы нәрселерді ұсыну, оның қажеттіліктерін өтеу — мұсылмандардың басты міндеті. Осылайша, дін мен дәстүр арасында бірдей түсінік қалыптасқан: қонақ — Алланың сыйы, оның келуі — үйге береке әкеледі. Құдайы қонақтың келуі қазақ халқында да қасиетті деп саналады. Оған деген құрмет, ас мәзірінің молдығы, берілетін сый-сияпат бәрі осы ұғымның мәнін ашып көрсетеді. Қонақтың келуі — тек тамақ беру емес, оны рухани тұрғыда да қабылдау болып табылады.

 Құдайы қонақтың қазіргі қоғамдағы маңызы

Қазіргі заманда құдайы қонаққа деген құрмет бұрынғыдай жоғары деңгейде сақталып келеді. Әсіресе ауылдық жерлерде бұл дәстүр әлі де күшінде. Мегаполистерде кейде бұл ұғымға жеңіл-желпі қарау байқалады, бірақ қазақтар үшін құдайы қонақтың келуі әрқашан да үлкен құрмет болып қала береді. Қонақ үйде тек жақсы тағаммен ғана емес, жақсы көңіл-күймен де қабылдануы керек. Бұл дінімізде де, халқымыздың дәстүрінде де үйлесімді түрде бір-бірімен тығыз байланысып жатқан көрініс. Құдайы қонақтың келгенін тек бір оқиға ретінде емес, оның үйге береке, қуаныш әкелетініне деген сенім бар. Бұл ұғымның қазіргі қоғамда да маңыздылығы жоғары. Қонақтарға деген құрмет көрсетудің, олардың барлық қажеттіліктерін қамтамасыз етудің мәні бүгінгі күні де жоғары. Адамдар қонаққа тек тамақ беріп қана қоймай, оған рухани қолдау көрсетуге, оның көңілін табуға да тырысады. Бұл қазақ халқының ежелден келе жатқан адами құндылықтары мен ислам дінінің жоғары моральдық талаптарының үйлесімінен туындаған.

 Қорытынды

 Құдайы қонақ қазақ халқының қонақжайлылық дәстүрінің негізгі бөлігі және ол ислам дініндегі қонаққа деген құрметпен үндесіп жатыр. Бұл ұғым үйге береке әкеледі деп есептеліп, оған ерекше құрмет көрсетіледі. Дін мен дәстүрдің осындай үйлесімі қазақ халқының қонақжайлығын тек материалдық емес, рухани байлық ретінде түсінуге мүмкіндік береді. Құдайы қонаққа деген құрмет – бұл бізге Алланың сыйы, әрі халқымыздың ең асыл қасиеттерінің бірі. Қазақ халқының қонақжайлығын болашақ ұрпаққа жеткізу — біз үшін үлкен жауапкершілік.

Ахат Қайыпбергенұлы.

Талас ауданы. Қаратау қаласы.

Әбдірашид ата мешітінің имамы.