Ғайбат – өте оңай жасалатын нәрсе. Қарапайым сөз бір мезетте жағымсыз болып кетуі мүмкін. Өзіңіз қаламай-ақ, біреу туралы ғайбат айтып кетуіңіз мүмкін. Бір адам ғайбат жөнінде Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) сұрағанда, былай жауап берген екен: «Ғайбат – адамның естуіне жағымсыз нәрселерді айту». Одан: «Уа, Алланың Елшісі, ал егер бұл шындық болса ше»? - деп сұрағанда, ол былай деп жауап берген: «Егер шындық болса, онда бұл өсек болады, егер өтірік болса – онда бұл жалған» (Мууатта).

Көптеген адамдар ғайбат түсінігінің кеңінен анықталатынын түсінбейді. Өсек пен ғайбат біреу туралы сөз болып қана табылмайды, сондай-ақ, біреу туралы жаман айтылып жатқан ортада болу да сол күнәлі іске ортақ болу деген сөз.  Бұл сөздермен, көзқараспен, ишарамен, ауызша немесе жазбаша түрде де болуы мүмкін. Ғайбат айтудың қандай ауыр күнә екенін Алланың Өзі Құранда: «Әй мүміндер! Күмәнның көбінен сақтаныңдар. Өйткені, күмәнның кейбірі күнә. Сыр тексермеңдер, біреуді-біреу ғайбаттамасын. Біреулерің өлген туысының етін жеуді жақсы көре ме? Әрине оны жек көресіңдер. Расында Алла тәубені тым қабыл етуші, ерекше мейірімді», - дейді. (49:12).

Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) хадисінде сипатталғандай ғайбатшыларды келешек өмірде қатаң жаза күтеді: «Көкке көтерілгенімде (Миғраж түнінде), маған өз беттері мен кеуделерін жез тырнақтарымен тырналаған адамдарды көрсеткен. Мен Жәбірейілден: «Бұлар кімдер?» - деп сұрадым. Сонда ол: «Бұл ғайбат айтып біреулерді қаралағандар», - деп жауап берген. (Әбу Дәуд).

Бақытымызға орай, бұл жаман әдеттен құтылуға тырысып көруге болады. Төменде Алланың қалауымен бізге ғайбаттан құтылуға көмектесетін он амал келтіріледі:

1. Білім алыңыз

Ислам – ақыл иелерінің діні. Үнемі дін туралы білімімізді арттырып, біз түсінбейтін нәрселерді түсініп-біліп отыруымыз қажет. Құранда Алла былай айтқан: «Шынайы меңгеруші Алла әр нәрседен жоғары. (Мұхаммед Ғ.С.) саған етілген уахи бітуден бұрын Құранды оқуға асықпа да: “Раббым, білімімді арттыр!”,- де. (20:114).

Біздің дініміздің бұл күнә туралы қаулысын білмегенше – оның ауырлығын, қасында жоқ адам туралы не айтуға болатындығы мен біреу туралы жаман айтып қойғанымыздан соң не істеу керектігін білмегенше, адам ғайбат жөніндегі әдетін сәйкесінше бағалай алмайды.

2. Өсек айтқанды жаны сүйетін адамдардан аулақ болыңыз

Кейбір адамдарға қасында жоқ адамдарды сөз еткеннен басқа мүлде айтарлары болмайды. Бірде танысыма ислам дінінде ғайбат айтуға болмайтындығы туралы айтқанымда, ол маған: «Онда біздің айтар сөзіміз болмайды ғой» дегені. Өкінішке орай, ол әйел дұрыс айтқан еді. Бос уақыттарын өсек айтумен өткізетіндерден аулақ болыңыздар, тіпті бір-екі достарыңыздан айырылар болсаңыз да.

3. Өсекшілер жиналатын орындардан аулақ болыңыз

Офистерде салқындатылған су ішетін жер көбіне осы мекеменің жұмысшылары туралы өсек айтатын орын болып табылады. Университет кафелері мен қоғамдық тамақ ішу орындары да өсек-аяндардың таратылатын орындары болады. Ғаламтор өз чаттарымен, блогтарымен және әлеуметтік желілерімен ғайбат айтудың шексіз мүмкіндігін береді. Егер әр кез офистың асханасында тамақтанғаныңызда өсектің ортасында қалар болсаңыз, онда түскі ас ішетін басқа орын тауып алыңыз. Егер сіз жақсы көретін чатта ғайбат айту таралған болса, онда басқа сайттарға кіріңіз. Ғайбат айту қалыпты нәрсеге арналған ортада болудан бойыңызды аулақ салыңыз, өйткені сіз қаласаңыз да, қаламасаңыз да оған қатысатын боласыз.

4. Ғайбатқа жетелеуші сұрақтар қоймаңыз

Зиянсыз сұрақтардың өзі ғайбатқа әкелуі мүмкін: «Оны көптен көрмеген едім. Оның қалы қалай?» Жай ғана жауап бергеннің орнына, сізге: «Сіз естідіңіз бе, ол...?» Кейбір ғалымдар ғайбатқа түсіп кетпеу үшін қасында жоқ адамдар туралы ештеме сұрамауға кеңес береді.

5. Өсек сөздер басталып бара жатса, лезде тоқтатыңыз 

Егер сіз жаңа ортаға түсіп, сіздің айналаңыздағы адамдар ғайбат сөйлей бастаса, мұндай әңгімелерге қатыспайтыныңызды бірден айтыңыз. Басынан өз ұстанымыңызды көрсетіңіз. Егер сіз ғайбат айтудың қиындығын түсінбейтін мұсылман еместердің ортасында болсаңыз, онда бұл үндеу тастаудың тамаша мүмкіндігі. Агрессияшыл немесе масаттанудың қажеті жоқ. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) былай айтқан: «Жұмсақ болып, қатыгездік пен дөрекіліктен аулақ болыңыз. Көркем нәрселерде ғана жұмсақтық болады да ұятты нәрселерде ғана ол жоғалады». (Мүслим).

6. Өсек пен ғайбаттан бойыңызды аулаққа салатыныңызды адамдарға білдіріңіз

Кезінде өсек айтқан адамдарыңызбен, ғайбат айтуды тоқтату қиынға соғады. Әңгіменің тақырыбын өзгертудің жақсы амалы – оларға өсек айтудан бас тартуға тырысатыныңызды білдіру және осыған көмектесулерін сұрауыңыз. Егер сөздеріңізде ғайбат бола бастаса, одан бас тартатыныңызды жұмсақ түрде естеріне салыңыз. Мүмкін сіздің үлгіңіз оларға жақсы өнеге болар. Олай болмаса, 2-ші нөмірлі кеңеске қараңыз.

7. Достарыңызбен араласқанда бір-бірлеріңізге өсек пен ғайбат айтуға болмайтындығын естеріне салыңыз

Достарыңызбен кездескенде ғайбаттан бас тартуға бір-бірлеріңізге көмектесіңіздер. Егер бұл жөнінде алдын-ала келіссеңіздер, өсек айта бастасаңыз, сіздің достарыңыз тыйым салынғандығы жөнінде есіңізге салсын немесе, керісінше, егер олар өсек айта бастаса, сіз олардың есіне салыңыз. Қарапайым сөздермен, мысалы үшін: «Меніңше, біз ғайбат айтып жатырмыз ғой деймін», - деп әңгімені дұрыс бағытқа салуға болады.

8. Бәледен аулақ болыңыз

«Кім үндемесе, сол қауіпсіздікте болады» (Ахмад, Тирмизи). Ғайбаттан аулақ болудың қауіпсіз жолы — әңгімеге қатыспаған адамдар туралы айтпау. Егер сіз осы ережеден бастап, өзіңізге тек бірнеше ерекшелік жасасаңыз, өсек айту мүмкіндігін кенеттен шектейсіз.

9. Сіз туралы жаман айтқандарды кешіріңіз

Пенде болған соң бәріміз де қателесеміз, Алла біздің күнә жасайтынымызды біледі. Бірақ бізде тәубеге келіп, Жарылқаушы әрі Мейірімді Алладан кешірім сұрау мүмкіндігіміз бар. Құранда көрсетілгендей, бізді басқаларды да кешіруге үндейді: «Ғапу етіп, кешірсін. Алланың сендерді жарылқауын жақсы көрмейсіңдер ме? Алла аса жарылқаушы, ерекше мейірімді». (24:22)

Хасан әл-Басри былай түсіндірген, мүміндердің бір нәрселерін алса, олар береді; оларды ренжітсе, олар кешіреді - бұл зұлымдыққа жақсылықпен жауап беруді білдіреді.

Қысқасын айтқанда, біреулер сіз туралы ғайбат айтса – оларды кешіріңіз, мүмкін сіз де біреудің кешіріміне зәру шығарсыз.

10. Өлімді жиі еске алыңыз

Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) дүниеге келген кезі - бұл өмірдің қысқалығын және о дүниедегі біздің амалдарымыздың салдарын еске алуды үндейді. Кейбір ғалымдардың өз үйлерінде көр қазып, күндердің күнінде қабірде болатындарын және өз күнәлары үшін тәубеге келе алмайтындарын естеріне түсіріп отырғандығы келтірілген. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) қабірдегі азаптан сақтасын деп Алладан пана сұраған, бізге де соны жасау керек. Ажалдың аяқ астынан екенін, тіпті келесі сәтте өмірмен қоштасатынын білген адамның ғайбат айтудан тыйылуы тым шынайы нәрсе.

asyldin.kz